Fritzlar-Langensalza1942-1945 Junkers

UIt de brieven van mijn Vader  die  23 dagen na mijn geboorte naar Fritzlar afreist om als dwangarbeider te werkgesteld te worden in de Junkersfabrieken.

Het zou tot 5-9-1944 duren voordat hij 14 dagen verlof kreeg om naar huis te gaan na ernstig ziek te zijn geweest, hij is niet meer teruggegaan.

Periode:Fritzlar  29-7-1943 - 2-11-1943

Woensdag 28 -7-1943

29-7-1943

Lieve vrouw,
we zijn met 24 man onderweg en zitten in een trein met Rode kussens het zit zeer comfortabel,
de jongens zijn onderweg wat op hun gemak gekomen, en zijn allemaal brieven aan het schrijven voor thuis, er reist een begeleider mee vanuit de Vlijtstraat die tot aan de grens met ons meegaat hij zal er voor zorgen dat de brieven op de brievenbus gaan. Overal waar we langs komen is er luchtalarm en we horen de vliegtuigen overkomen. De reis was erg moeilijk we zijn in een ruk doorgereden tot in Venlo, toen overgestapt in een trein die ons naar Kaldenkirchen bracht we waren er om 1 uur we moesten wachten en om 4 uur vertrokken we naar München Gladbach, in de pauze van 1 tot 4 hebben we op het station,tomatensoep, brood, boter en leverworst gehad.
Toen we aankwamen in M.G overgestapt op de trein naar Keulen daar aangekomen de stad bezichtigd met een autobus midden door de stad, waar we een enorme ravage zagen het was verschrikkelijk, ik wist wel wat oorlog was maar nu weet ik hoe erg het is.
Om 7 uur door naar Frankfurt aan de Main om half 3 kwamen we daar aan, weer uren wachten op het perron tot we verder konden om 10 uur vertrokken we naar Wabern daar aangekomen overgestapt naar Fritzlar en steeds maar sjouwen met de bagage om 5 uur kwamen we in Fritzlar aan, en nu zitten we dan in het Groot Duitse rijk, onderweg in de trein ben ik aangesteld als verantwoordelijke over de jongens.
Toen we donderdag in Fritzlar aangekomen zijn ben ik ook daar aangesteld als verantwoordelijke over de jongens,
ze luisteren goed naar mij, mede omdat ik veel ouder ben, we zijn ondergebracht in een barak en moesten in twee dagen onze boel in orde brengen.
Maandag gaan we waarschijnlijk naar de Junkers fabriek.

Fritzlar 3-8-43

We maken het goed en liggen met 24 man op een kamer 2 bedden boven elkaar, zoals ik al eerder had geschreven ben ik aangesteld als lager-meester, ik moet zorgen dat ze op tijd op hun werk zijn
dat de boel in de barak schoongemaakt word, de koffiekannen op tijd gehaald word en dat er steeds drinkwater op de kamers aanwezig is, ook zorg ik er voor dat ze op tijd onder de wol liggen,daarna doe ik het licht uit, de luiken die gesloten waren voor de ramen, open maken, de ramen open doen voor de frisse lucht, het licht mag daarna niet meer aan, vanwege de verduistering, net als bij ons thuis. Het is hier erg rustig en er is nog geen luchtalarm geweest. Het is hier een echt boerendorpje waar niet veel te beleven is maar de omgeving is schitterend we kijken zo tegen de bergen aan,we liggen er midden tussen in een dal.
Voor het eten krijgen we bonnen die we moeten inleveren om ons rantsoen te krijgen.

We eten in de middag in de kantine warm, wat het eten betreft dat is goed maar niet genoeg voor ons
Vandaag kregen we aardappelen in de schil en sperzieboontjes met gehakt, in de avond krijgen we mee om in de barak op te eten een stuk brood van 375 gram 20 gram boter en een stuk worst waar spek door is verwerkt het smaakt lekker, we krijgen het soms voor twee dagen mee dan is het dubbel maar dan krijgen we er ook nog jam bij en een schaal met soep, ook aardig smakelijk het is net genoeg maar we lusten nog wel meer, en hebben steeds honger maar daar hebben we wat op gevonden we scharrelen hier wat eten bij elkaar we zoeken appels rooien stiekem aardappels in het veld, en lezen aren we zitten midden in het boerenland en eten dat in de avond op.

Langs de wegen staan appelbomen waar van we de gevallen appels meenemen en daar kook ik appelmoes van, ook word overal graan verbouwd 2 meter van onze barak af zijn er al korenvelden,en daar zitten op het ogenblik het is nu negen uur een stuk of 10 jongens aren aan het lezen de korenschoven zijn juist van de week weggehaald en dan blijven er altijd nog wat van die halmen liggen en die pellen we gezamenlijk uit en daar koken of bakken we er weer iets van.
Het is hier een gezonde streek maar deze week is het buitengewoon warm, en als we klaar zijn met werken ga ik iedere dag met de jongens zwemmen in de Eder een kleine stroom die door de bergen heen loopt, Maandag heb ik nog een van onze jongens gered die niet kon zwemmen hij was in het diepe terecht gekomen hij kon nog maar net op het droge gebracht worden 2 jongens die in de buurt waren zwommen naar hem toe om hem te redden maar in zijn angst spartelde hij tegen en toen gingen ze alle drie naar beneden,een van de jongens die heel goed kon zwemmen maar hij was niet sterk genoeg om hem boven water te houden,toen ben ik er in gesprongen heb hem boven water gehouden en zo langzaam naar de kant gezwommen.

8-8-43

Het is zondagmiddag 2 uur,alles goed hier en we zorgen wel voor vermaak als we klaar zijn met werken,als je het tenminste werk wil noemen we beginnen om 7 uur in de morgen tot 9 uur is er weinig te doen zo af en toe een buisje afzagen en verder een beetje heen en weer lopen om 9 uur hebben we rust we gaan dan naar de kantine en kopen daar een een kop bouillon,bier of limonade naar keus daarna gaan we weer naar de hal waar ze bezig zijn met de vleugels voor een bommenwerper. Er zijn 7 hallen en in iedere hal maken ze andere onderdelen.

Om 12 uur gaan we naar de kantine waar we onze warme maaltijd gebruiken, de aardappelen in de schil gekookt moeten we pellen,het eten is niet slecht maar we krijgen weinig maar beter weinig dan een bord met water, gisterenmiddag kregen we macaroni soep.
Vandaag geschilde aardappelen die krijgen we alleen op zondag met een lekker stukje varkens karbonade en sperziebonen met flink jus er overheen.
Om kwart voor 1 gaan we weer naar de hal,en weer wachten tot er wat te doen is maar dat is niet veel, dus kijken we veel rond.
Om kwart voor 5 gaan we naar de barak en vermaken we ons, iedere avond wat koken of bakken op mijn kookplaatje. Vrijdag heb ik voor alle jongens borstplaat gemaakt op hun bord nou dat leek de de heren wel,nu denk je natuurlijk hadden ze dan allemaal suiker bij zich? Ja dat hadden ze meegenomen van huis ook havermout of gortemout,peulvruchten, meel en eieren dus zodoende kan ik van alles klaar maken.
Afgelopen donderdag kregen we een half pond suiker en een citroen en daarvan heb ik citroen borstplaat gemaakt dus dat was weer smullen voor de heren, verder hebben we tot nu toe 120 sigaretten gehad, toen we hier aankwamen kregen we meteen al 70 stuks en de overige dagen de andere 50 nu is dat niet altijd zo, maar het kwam omdat we een rokerskaart kregen waar ook nog oude bonnen opzaten dus dat was boffen,maar het kan ook gebeuren dat we een poosje niets krijgen, maar dat hadden we vast zitten.
We stonden vandaag om 8 uur op, o ja dat zou ik nog vergeten, we waren zaterdagmiddag om 12 uur klaar, maar niet alle jongens sommige moeten wel iedere dag overwerken omdat ze een bepaalde taak hebben.
Nadat we opgestaan waren en ons hadden gewassen, kwamen er een paar man werkpolitie bij ons we hoorde dat ze 10 man moesten hebben om te werken, we doken alle kanten op.
Er moesten een paar wagons gelost worden,nadat ze weggegaan zijn hebben wij ons snel aangekleed en de barak uit,we waren al van plan om naar de kerk te gaan,de kerk begon om 10 uur
in de kerk in de kerk allemaal van die mooie groene kransen met rode linten met een hakenkruis er op nou dat zag er goed uit,het zingen ging heel aardig op de zelfde wijs als bij ons de preek konden we ook wel aardig volgen, de kerk was niet vol ongeveer 100 mensen waarvan wij met 6 man aanwezig waren, de kerk ging om 11 uur uit en wij weer naar ons tehuis en toen weer naar de kantine om 3 uur was er in de eetzaal een film voor de Fransen want die zijn hier ook op dit terrein, maar ook Belgen en Serven maar alleen de Hollanders liggen bij elkaar.
We hebben de film gezien hij was wel leuk maar ja we konden het niet volgen.
Om 7 uur was er een film voor de Hollanders een Duitse film in het Hollands vertaald het was een leuke film, zo hebben we deze zondag doorgebracht.
Het is nu 11 uur en ik denk steeds aan jullie en hoop dat het goed gaat, ik mis de kleine jongen en jou heel erg, het is een moeilijke tijd maar we houden de moed er wel in, kan je het met de zaak wel reden het valt zeker niet mee, maar ja laat het maar een beetje draaien en laat de bloem die bovenop die bakjes bij de trap staat niet bederven,laat er maar een brood van bakken en eet het maar lekker op en vergeet vooral geen bonnen te laten verlopen want dat is zonde je kan het beter maar opeten.
Ik weet niet of je die jongens die nu deze week hierheen komen een brief hebt meegegeven maar laat mij dat een volgende keer even weten,en wil je 14 dagen er na weer eens vragen in de Vlijtstraat of er nog meer jongens hier heen gaan dan kan je hun weer een brief meegeven het gaat dan vlugger dan op de post, als je ze een pakje wil meegeven ga dan woensdag even naar het station op de tijd dat ze weg gaan, als je wil doe dan in het pakje wat sigaren, sigaretten en wat shag en een pak havermout en een paar pond bloem of gemengd meel, maar het pakje niet te zwaar maken.
Zeg maar tegen de jongens dat ze een kookplaat mee moeten nemen want die komt hier goed van pas en ook peulvruchten of papkost want je kan hier heel wat aan.
Het valt niet mee om hier een brief te schrijven met allemaal van die jonge jongens die maar aan het stoeien zijn. Op dit ogenblik zit allen te schrijven, alles slaapt het is nu half een in de nacht en nog steeds ben ik in gedachten bij jullie, ik neem zo een duik en ga van jouw en kleine Gerardje liggen dromen. Nu lieve vrouw de hartelijke groeten van je liefhebbende man die je niet vergeet ook al ben ik ver weg. Hou je goed, daag

14-8-43

Het is nu zaterdag middag ik was om half twaalf klaar met het werk, het is nu half twee en ik zit weer in gedachten in Holland bij mijn lief en kleine boy.
Nog even dit, je hebt een van die jongens een pakje meegegeven zo als ik heb gehoord, die jongen die het pakje bij zich had is net over de grens de trein uitgestapt met nog een paar jongens, dat pakje waar je waarschijnlijk een brief had ingestopt, het pakje hebben die jongens niet meegegeven aan die jongens die verder gereisd zijn en bij ons zijn aangekomen. Ik heb nog niets van je gehoord ik ben hier nu al bijna drie weken,ik weet dus niet hoe jullie het maken. Ik hoop dat het pakje nog terecht komt maar weten ze misschien het adres niet, en ik weet ook niet of ze het in Duitsland op het postkantoor aannemen want het moet eigenlijk in een kistje of bus verpakt worden.
Die jongen waar je het pakje aan hebt meegegeven heet Pauw hij heeft een bril op ik ken hem wel hij woont in wijk C een andere jongen die bij hem was heet Ruis die ken ik ook van de Vlijtstraat hij woont in de ijssalon in de Jansstraat, je moet maar even naar de vlijtstraat gaan en even vragen naar het adres van die jongens, dan kan je even langs die ouders gaan en vragen hoe het zit of dat ze misschien al weer thuis zijn of iets gehoord hebben.
Als je een pakje wil meegeven in de Vlijtstraat vraag dan welke jongens naar Fritzlar gaan.
Ik heb ook brieven en pakjes bij mij gehad voor jongens die hier al waren toen ik moest vertrekken, op dinsdag waren er moeders in de Vlijtstraat en gaven brieven mee, woensdag morgen waren ze in de hal van het station, waar ze op ons stonden te wachten en gaven ons de pakjes mee, wij hebben er keurig voor gezorgd dat alles terecht kwam, onderweg hebben we elkaar steeds geholpen bij het overstappen dat alles mee kwam, ik was wel teleurgesteld dat mijn pakje zoek was de andere jongens kregen wel post en pakjes.
Als ik met verlof kan blijf ik bij je al kan ik het hier best vinden met het werk en de bazen, van de week heb ik drie dagen achter elkaar extra moeten werken van half zes tot half negen dus over uren die worden betaald, we beuren 15 september voor het eerst geld, geld heb ik voorlopig nog genoeg bij me, extra brood krijgen we niet al moeten we overwerken, gelukkig heb ik nog niet zaterdag en zondag moeten overwerken, veel anderen wel ook die jongens die van de week zijn gekomen, zij moesten vandaag werken, en wel van zondagmorgen zeven uur tot vanmiddag vier uur dus die hebben niet veel aan de zondag gehad.
We kunnen hier heerlijk douchen alles ruim van opzet dus we hoeven hier niet te vervuilen, op het ogenblik is het hier raar weer erg koud en veel regen maar de eerste week was het hier zo warm dat we elke dag gingen zwemmen, we zijn erg verbrand door de zon en nu zijn we aan het vervellen als het hier warm is berg je dan maar hoor, die hitte zijn we niet gewend.
Zaterdagmiddag zijn we gaan wandelen de bergen in, de bergen zijn 600 tot 700 meter hoog, nou en dan heb je een mooi uitzicht, schitterend maar toch had ik het liever niet gezien en was ik bij je gebleven. Vandaag zondag gaan we weer wandelen met een man of 20 het is nu half twee.
Van de week hebben we weer een pond suiker gekregen en een pakje sigaretten dus ik kan weer vooruit, ook heb ik een pakje shag overgenomen van een paar jongens die niet roken.
Aan stukken spek of worst of meel daar kunnen we niet aankomen, het beetje wat we krijgen is goed maar niet genoeg om onze magen te vullen, maar daar weten wij wel raad op we hebben nu ook de wonderbaarlijke bonnen vermeerdering ontdekt maar dat vertel ik je wel de volgende keer.

19-8-43

Heden donderdagavond zeven uur schrijf ik je maar weer even, er zijn hier ook Hollandse meisjes wat je Hollandse meisjes kunt noemen, wij kijken ze niet aan ze zijn hier vrijwillig gekomen en die houden zich op met de Duitse manen en soldaten dat zul je wel begrijpen, ze werken in de kantoor gebouwen en we denken dat zij onze brieven open maken en nalezen voordat ze verzonden worden, het is hier een groot bedrijf een dorp op zichzelf.
We kunnen het goed met elkaar vinden, we liggen nu nog in een houten barak maar vrijdag of zaterdag gaan we naar nieuwe stenen barakken toe vijf minuten van ons vandaan en daar is alles veel beter ingericht, we krijgen kamers voor vier en acht personen een goede wasgelegenheid enz. maar we zijn ons uitzicht kwijt, we komen nu ingebouwd te zitten en kijken tegen andere barakken aan, maar als we de bergen ingaan genieten we volop van het uitzicht.
In de de stad of dorp hoe je het wil noemen komen we niet veel, winkels zijn er bijna niet en er is niets te koop voor ons.
Ik blaas veel op mijn piston en dat klinkt goed drie of vier maal weerkaatst de echo het geluid, ook in de bossen met bomen van wel twintig meter en nog hoger klinkt het ontzettend mooi.
Gister avond heb ik nog geblazen op het voetbalveld onze jongens speelden tegen Duitse jongens allemaal jongens die op een voetbalclub hadden gezeten,we speelde gelijk met 2-2 het was een sterke ploeg van de Duitsers, die hadden ze speciaal uitgezocht nadat ze al eerder drie maal hadden verloren van onze jongens, nou en dat lusten ze niet, ze dachten nu wel te kunnen winnen en ook dat lukte weer niet, als onze jongens een doelpunt hadden gemaakt blies ik een nummer en in de rust ook weer blazen op mijn piston om onze jongens aan te moedigen, toen de wedstrijd was afgelopen zijn we in optocht van het voetbalveld afgegaan en maar trompetteren, ze hadden er allemaal plezier in maar hier hadden ze niet op gerekend dat dit zo zou gaan.
We gingen naar de kantine om bier te drinken, ja zo nu een dan neem ik ook maar een biertje want iets anders is hier niet te krijgen, ik vind bier niet lekker maar als je dorst hebt drink je het wel vooral als het zo warm is, nu is het ook weer erg warm ik zit in mijn zwembroek deze brief te schrijven.
Ik stuur je hierbij een pasfoto die hebben we moeten laten maken voor de fabriek.

Gisteren kregen we bij het eten een gebakken ei en dat was lekker, dat zouden we elke dag moeten krijgen, melk dat krijgen we nooit, dat word in de pap verwerkt als we dat krijgen vanavond kregen we havermoutpap.
s'morgens krijgen we voor iedere kamer een kan koffie om de dag te beginnen, in de avond ook en soms thee maar geen echte maar surrogaat, we hebben tot nu toe anderhalf pond suiker gehad dus kunnen we in de koffie of thee zelf suiker doen en wat we over hebben daar maken we borstplaat van , we hebben nu een paar vormen gemaakt in de fabriek want daar is materiaal genoeg.
Ik stuur je hierbij een bescheinigung daarmee kan je naar het bevolkingsbureau aan de ganzenmarkt gaan en een formulier invullen, dat moet je zo snel mogelijk weer naar mij toesturen want dan krijg ik scheidingsgeld voor getrouwde mannen,als ik dat formulier niet heb, dan ontvang ik minder geld, het is een regeling voor de vrouwen thuis zodat we wat geld kunnen oversturen wat we overhebben als alles er af is.
Verleden week kreeg een jongen zijn loon hij was de eerste, hij was hier al zes weken hij kreeg negen mark dat is ongeveer zeven gulden hij is niet getrouwd maar hij kan daar niet eens zijn etensbon kaarten van kopen die we nu zelf moeten betalen, de bonkaarten kosten zeven mark en 70 Pfennings in de week en met die negen mark moet hij vier weken doen, we zullen hem wel helpen,
ik kan nog wel even vooruit met het geld wat ik had meegenomen en de meeste jongens hebben ook nog wel geld. Maar het zou erg zijn als de vrouwen thuis nog geld naar hun man moesten sturen.
Verder kan ik zeggen dat het hier erg rustig is, tot nu toe hebben we nog niets bijzonders meegemaakt, ook geen luchtalarm.
We zijn bezig om verlof te krijgen maar we horen niets dus we wachten maar, ik weet niet wat er van terecht zal komen,doe in ieder geval iedereen de groeten.
Nu zal ik nog even een rijmpje schrijven zo als wij het hier vinden.

Deutschland Uber Alles.

Rondom in de bergen, o bijzonder schoon.
Rondom in den vreemde, met een karig loon.
Rondom in het eten, eten maar genoeg.
Rondom in het eten, waar ons maag naar vroeg.
Maar van al dat eten, krijgen wij niet te veel.
Het gaat om zo te zeggen, heel snel aldoor ons keel.
Maar we zullen hier niet treuren.
We moeten elkaar hier opbeuren.
Wat we ook wel zullen doen.
We hebben suiker en citroen.
We maken een heerlijk glaasje kwast.
En zijn elkander niet tot last.
Ik ben hier kamer commandant.
Nou voor dat werk ben ik een reuze klant.
We zorgen voor een frisse boel.
En hebben pret en maken veel gejoel.
Zo zullen we er ons doorheen slaan.
Totdat wij eens weer met verlof gaan.
Dan zullen wij maar hopen.
Dat de oorlog is afgelopen.

Het is nu tien uur in de avond.
We gaan nu aardappelen bakken dan eten we weer lekker het buikje vol.

22-8-43

Groeten uit de Heimat.

Hou je goed schat volgende keer hoor je weer wat.
Tijd is geld goed geteld.
Tijd is snel ik kom er wel.
Eens komt de tijd.
Die ons verblijdt.
Dan is het leed weer afgedaan.
En zullen we met nieuwe moed weer verder gaan.

Lieve vrouw,

Heden zondag middag 22 augustus om een uur mocht ik het genoegen smaken om een brief van mijn lieve vrouw te ontvangen, de eerste brief uit Holland na een verblijf hier in de Heimat van ongeveer vier weken, je schrijft dat je nog niets van mij ontvangen hebt, ik heb al veel naar je geschreven, maar dan zijn ze nog onderweg, de volgende keer moet je maar schrijven wanneer je de eerste brief en briefkaart ontvangen hebt.
Heb je dan ook niet mijn brief ontvangen uit Venlo die ik had meegegeven aan die meneer uit de Vlijtstraat die zou het bij jouw afleveren, ik heb tot nu toe al veel brieven en briefkaarten aan je geschreven.
We zitten nu allemaal te schrijven en straks om vijf uur eten we weer met elkaar, en zo gaat de dag snel om, als we dan om 12 uur in de kantine zijn moeten wij ons opstellen voor de loketten om ons warme eten te krijgen, als je aan de beurt bent geef je van je bonkaart de bonnen af die op dat moment geldig zijn, de vrouw die dan aan het loket staat, gaat dan het eten voor je opscheppen op het bord wat je bij je hebt, de bonnen die je hebt afgegeven doet zij in een bakje achter het loket.
De volgende keer vertel ik meer over het eten en in de rij staan.
We gaan allemaal gelijk naar bed en staan gelijk op daarna direct door naar het werk met ze allen, s'morgens om zes uur staan we op dan blaas ik eerst even op de gang op mijn piston en overal springen ze dan hun bed uit, een jongen van een andere kamer komt mij eerst wakker maken, hij is altijd om half zes wakker, ik ben nog steeds ook in ons nieuwe verblijf lagermeester alleen over meer jongens, in deze barak liggen ongeveer 150 jongens en als er moeilijkheden zijn of dat er iets kapot of weg is moeten ze dat bij mij komen melden. Vrijdag zijn we verhuist en voor die verhuizing moest ik zorg dragen, we kregen een trailer dat is een lange platte wagen die ze achter een auto koppelen, de trailer was 10 meter lang op gummi banden daar moest steeds een vracht op en daar moesten ze allemaal aan meehelpen, maar ja het is zo als overal als er gewerkt moet worden dan zijn ze niet thuis, als er dan geen mens is die zegt dat het moet dan komt er niets van terecht maar onder mijn leiding komt alles voor elkaar, ze luisteren wel naar me maar het valt niet altijd mee om alles voor elkaar te krijgen, vrijdag was er een Amersfoorder die had bij andere jongens van hun kamer een tafel weggehaald, het was een kerel als een boom en toen die andere jongens die tafel wilden terug halen konden ze ook nog een pak slaag krijgen op de koop toe, toevallig liep ik langs die kamer en hoorde ik het lawaai, ik naar binnen en als ik een minuut later was gekomen dan waren er ongelukken gebeurd, maar ik wist dat die tafel van die andere jongens was, nou en toen hij me zag werd hij kalmer hij wou eerst die tafel niet teruggeven, toen heb ik die tafel beetgepakt en hem rustig meegenomen, hij zij verder niets meer en s'avonds heb ik toen gezorgd dat de jongens van de andere kamers die nog geen tafels of stoelen hadden ze ook kregen, en zo keerde de rust weer zonder problemen.
We gaan zo weer voetballen tegen de Duitsers, ja en ik speel nu zelf ook mee we hopen dat we weer winnen maar dat hoor je wel in de volgende brief.
In de fabriek is het nu werken geworden we hoeven niet hard te werken maar we zijn toch aan de slag. Ik heb enkele werkstukken gemaakt en ben nu bevorderd tot voorwerker, mijn knecht is mijn kameraad en samen redden we het wel, de oorlog is nu gauw over aan ons zal het niet liggen.
We hebben voor vandaag weer aardig wat eten bij elkaar gescharreld, we zullen het er weer eens goed van nemen voor de zondag.
Vrouwtje als je shag kunt krijgen dan liefst zware. Ik verlang naar jullie beiden en als ik weer terug kom dan zullen we de bloemetjes buiten zetten reken daar maar op, op de brieven die je naar mij stuurt daar hoef je geen hallen of barak op te zetten het mag wel, maar we krijgen de post toch wel, die nemen de andere jongens wel mee, we kennen elkaar toch allemaal.

24-8-43

Lieve vrouw alles goed hier ik hoop bij jullie ook.
Hier ben ik dan weer met een klein briefje met een paar woordjes voor jouw en kleine Gerard.
Het pakje wat je had meegegeven aan de jongens die uit de trein zijn gestapt en spoorloos waren, dat pakje heb ik toch nog ontvangen alles zat er nog netjes in en het was heus wel naar mijn zin, vooral de shag vond ik reuze fijn suiker moet je maar niet meer sturen dat hebben we nu genoeg, die beker kon ik goed gebruiken, de boter was een beetje ranzig maar ik kan het nog wel verwerken, jouw brief zat ook in het pakje.
Als we in de rij staan om 12 uur en ze even niet opletten pakken we snel uit het bakje weer terug wat we moesten geven, maar dat lukt niet altijd.


26-8-43

Hier weer een brief aan jouw,alles goed hier
Vanavond om 5 uur is er weer een nieuwe ploeg jongens aangekomen, en het pakje dat je had meegegeven is goed overgekomen. Over verlof kan ik je niets mededelen maar met oude en nieuw hoop ik bij jullie te zijn, nu maar geen etenswaren meer sturen we redden het hier nu wel met wat we bijeen scharrelen. We moeten nu overwerken maar het valt wel mee ik heb vier avonden van half zes tot half negen over moeten werken en tot nu toe zaterdag na twaalf uur en zondag vrij gehad, streng zijn ze hier niet voor ons we staan hier het beste aangeschreven van alle buitenlanders, maar niet om onze prestaties we zijn de langzaamste maar ja we zijn dan ook maar domme Hollanders en dat zullen we ook wel blijven, maar wij vinden dat niet erg, te weinig eten, te weinig werk zo denken wij er over.
Als je weer eens etenswaren wil sturen, maar dat hoeft voorlopig nog niet, we redden het nu wel maar ik zal wel schrijven als het nodig is, geef dat pakje dan mee met van Gend en Loos dat gaat veel vlugger in vier dagen is het over maar geen brood er in doen want het komt bedorven aan en dat is zonde . Als je toch een pakje aan de jongens wil meegeven met stroop of appelstroop dan goed verpakken anders loopt het er uit.
Vanavond eten we weer heerlijk opgebakken aardappelen met appelmoes en zonder bon hé dat snap je wel, de ontdekking van de vermeerdering om 12 uur daar groeien wij ook van, we gaan dan om beurten weer naar een ander rij voor het loket en geven dan weer waar ze om vragen.
We rommelen hier wel wat aan tot nu toe ons recept is papen en nathouden.
Doe iedereen de groeten, ik hoop met oud en nieuw bij je te zijn.

27-8-43

Lieve vrouw houd goede moed.
Brieven die hier aankomen worden niet meer geopend daar is schijnbaar geen tijd meer voor.
Gisteravond heb ik je nog een briefkaart gestuurd en nu schrijf ik je weer een brief om je op de hoogte te houden hoe het hier gaat,alles goed hier.
Ik vind het fijn dat je zo flink bent en de moed er in houd, ik moet nog denken aan het ogenblik dat ik met de trein langs kwam en ik je zag in de tuin van mijn vader aan de Vaartsestraat waar je stond te wachten op het moment dat wij langs kwamen en je jezelf zo goed hield, zo was het het beste hoor
want tranen doen mij zeer.
Maar eens zullen we weer bij elkaar zijn met onze kleine jongen en verder een gezellig leven hebben, ik verlang wel hevig naar jullie beiden maar ik houd het wel uit tot de tijd daar is, en ik hoop dat jij je er ook goed zal doorslaan, maar moed houden dan komt alles in orde, flink eten hoor lieveling, je neemt het er maar goed van en de kleine baas ook, en pas goed op dat hij geen kouvat.
Je schrijf dat hij al elf pond weegt dat vind ik fijn.
Wat word hij anders al flink dat hij nu al een paar regels aan zijn papa schrijft toch wel leuk van zoo'n kind.

Liefste schat.
Weet je dat.
Ik zoveel van je houd.
Jij bent mijn lekkere schattebout.

Doe de groeten aan Wim, zijn zwager ligt ook bij mij in de barak hij komt uit de Bilt,hij maakt het ook goed.
De jongens hier ook,alleen het werk bevalt ze niet, ze doen het niet graag,maar ja het niks doen verveeld ook op den duur de dag komt dan haast niet om, maar ik red me wel met het werk.
Nou vrouwtje veel liefs en tot spoedig weer ziens je steeds lief hebbende man daaag.

Lieveling.
Lekker ding.
Denk aan mij.
Ik kom wel vrij.
En kom een keer.
In Holland weer.
Dat is vast.
Dus opgepast.
Wees niet bang.
T'duurt niet lang.
Hou je goed.
Goeden moed.
Hou de wacht.
Goeden nacht.
Ik ben met jou toch zo rijk.
Nou mijn lieveling tot kijk.

(31 augustus verjaardag van koningin Wilhelmina die officieel niet gevierd mocht worden.)
31-8-1943
Groeten uit Fritzlar.

Het is dinsdag het is nu half zeven.

Hier ben ik weer voor een keer.
Je bent een schat wist je dat.
Schrijf veel hoor.

Alles goed hier, is er bij jullie nog al feestvreugde geweest nou bij ons wel hoor, we hebben er een gezellige dag van gemaakt hoor, en vanavond vieren we weer verder, nou en niks geen meleur hé, alles clandestien.
Het is hier verder nog precies het zelfde alleen zijn nu weer voor de verandering bezem pikeur we staan al een week lang een garage uit te bezemen die we de eerste dag maar toch maar vegen hé, heel de lieve lange dag maar de dagen gaan zo toch nog wel snel om, we kaarten nog wel eens en de klok draait en wij zitten-zitten-zitten tot het zitten is gedaan de klok genoeg heeft gedraaid de bezems genoeg hebben geveegd, dan is er weer een dag voorbij, v-o-o-r b-ij langzaam en statig ja zo is dat leven op dit moment hier hé, maar als je maar aanwezig bent daar gaat het maar om dus dat zijn dan zo de werkzaamheden op het ogenblik, maar enfin het zal wel niet altijd zo blijven daar rekenen we tenminste op.
Brieven altijd onderaan open maken, want ik schrijf nog wel eens wat in de envelop.
Dan verder zit ik de laatste dagen veel op mijn piston te blazen, het is op het ogenblik geen gezellig weer om een ferme wandeling te maken de wegen zijn erg modderig dus daar is hebben we ook niet veel aan, dus zoeken we maar vermaak in onze barak en dat gaat goed, en zo zit ik dus s'avonds veel te blazen ik ga er best mee vooruit ik kan nu al heel wat versjes blazen zoals, Ouwe taaie jippie jippie jee, Hei Hei,Sarie Mareis,Suiker bosie ik zal jou hé, Lang zullen ze leven, Ver van het gewoel der grote steden, Ik denk aan jou die lange uren, ze leven lang, Op de Grebbeberg zijn gevallen, Ster van rio, Onder de lantaarn, Door de nacht klinkt een lied, Schenk mij je glimlach Marietje.
Nou en als ik thuis kom zal ik er wel een paar meer kunnen blazen de jongens vinden het ook leuk om te horen, het is meteen een mooie afleiding ook s'morgens vroeg is het gemakkelijk dat ik dat gekke ding heb, ik weet het niet meer precies maar ik geloof van wel dat ik het al had geschreven
maar s'morgens komen een of twee jongens me wekken ze zijn zelf al vroeg op, en dan blaas ik de hele zaak wakker want anders komen ze zeker te laat en dan krijg ik wat te horen, maar het is toch wel erg vroeg om zes uur je bed uit zijn de meeste niet gewend en ik ook niet, maar nu heb ik tenminste geen last van te laat komen dus dat is ook een voordeel, nou vrouw ik hoop dat jij je ook nog al kan vermaken met de kleine jongen en met de werkzaamheden in de winkel, je laat het zaakje maar lekker draaien hoor liefje, je houdt je maar flink dat is nooit weg wat je nu doormaakt om eens zelfstandig op te treden en verder loopt het vanzelf daar had ik wel voor gezorgd nietwaar, je hoeft nu tenminste niet je hand op te houden bij die mooie instellingen die het zo goed voor hebben met de vrouwen wiens man in Duitsland te werk is gesteld, ook zo tevreden hij werkt in Duitsland, 

laag loon en magere kaken, maar niet getreurd het gaat alles voorbij, zeven vette, zeven magere jaren dat hoort er zo bij.
Eens op een keer dan komen de vette jaren weer, dan is het weer zoals weleer, dan zingen we wij zijn weer vrij.
Ik stop even met schrijven want het is acht uur we gaan naar de kantine om verder te fuiven tot straks.
Zo hier zijn we dan weer het is nu elf uur en we zijn weer veilig in onze barak aangekomen tot nu toe, er was luchtalarm geweest en wij moesten de schuilkelders in.
Zo juist gaan de sirenes weer en moeten we de barak uit naar de schuilkelders maar dat doen we niet we gaan een eindje wandelen, het veld in daar zijn we veiliger en kunnen dan alles beter overzien als we aangevallen worden en er bommen vallen we nemen onze dekens onder ons arm mee.
He He we zijn er weer alleen is het nu even later het is nu drie uur in de nacht, na veel gerommel en gestommel in die afgelopen uren zitten we nu weer rustig op onze kamer maar de overige drie duiken alweer hun bed in en ik blijf alleen over om deze brief af te schrijven, ik heb ondertussen gauw wat aardappels opgebakken en die zit ik onderwijl op te peuzelen terwijl ik schrijf, ja het is een beetje rumoerig geweest meteen na na het alarm werd Kassel zwaar gebombardeerd het ligt niet ver van ons vandaan, volgens mij moet het zwaar getroffen zijn want het was de tweede keer geen seconde stil in de lucht wat we goed konden horen steeds weer opnieuw bommen en nog eens bommen tot half drie toe dus dat heeft drie en een half uur geduurd, maar nu is de rust weer gekeerd en ga ik ook lekker slapen, nou liefje veel zoenen van je liefhebbende man die veel aan je denkt, hou je maar goed en in gedachten geef ik je een nachtzoentje wel te rusten dag schatje daaaag.

Je bent van mijn.
Vindt je het fijn.
Naar ik geloof van wel.
Ist' niet kleine pimpernel.
Ik hoop maar gauw.
Te zijn bij jouw.
En dan voorgoed.
Hou je hoofd maar op.
Liefje mijn pop.


Fritzlar 5-9-1943

Rood wit blauw.
Die bloemen zijn voor jouw.
Die andere is voor mijn kind.
Dit is de kleur die ik het mooiste vindt.

Allerliefste vrouw.

Met deze brief laat ik weten met mijn is alles goed, en we eten er best van, alles wat los en vast zit gaat voor de bijl, Hedenmiddag hadden we een grote pan vol heerlijke suikerperen die we geritseld hadden, met opgebakken aardappeltjes er bij, de peren hadden we de avond tevoren geschild en gekookt en nu eten we ze koud bij de aardappeltjes, ja fruit hebben we hier volop, pruimen en appels en peren en dan ook nog bramen en frambozen die we vinden op onze strooptocht als we aan het wandelen zijn, en overal maken we wat lekkers van hé, je hoeft tenminste geen fruit op te sturen hoor vrouwtje want we zorgen zelf wel dat we vitamine van a tot z naar binnen krijgen.
Het is nu zondagmiddag half vijf en ik denk aan jullie in Holland.
Gisteren dus zaterdag waren we om twaalf uur klaar met het werk ik heb de hele week buiten gewerkt met een paar jongens een mooi leventje boven op de hallen en maar vegen hé en rusten, roken en kaarten en zo was deze week ook al weer snel om.
Maar nu begon de zondag en moesten er heel wat jongens gaan werken een enkele niet en daar hoorde ik ook weer bij. De jongens die aan de beurt waren om te werken moesten om zes uur beginnen wel een beetje vroeg voor de zondag vindt ik maar ja hier is niets te gek, de meeste jongens hadden niet veel zin om zo vroeg op te staan en bleven dan ook liggen op een enkele na.
Om zeven uur werden een paar van die jongens die om zes uur waren begonnen naar onze barakken
gestuurd om de achterblijvers te te komen halen en ook diegene die eerst niet hoefden te werken zoals ik, enfin wij ons aangekleed in groot tenue en wij zo snel mogelijk de bergen in hé dat begrijp je en toen hebben we maar weer een flinke wandeling gemaakt en kwamen we om half een thuis, wat je dan thuis noemt, we hadden een hele tocht gemaakt, we gingen om half acht weg dus we zijn vijf uur weggeweest, natuurlijk zo af en toe wat gerust maar hebben toch flink doorgelopen, toen we terug in de barak waren zijn we zo snel mogelijk nog net op tijd naar de eetzaal gegaan, waar we ons eten gingen verwerken nou dat smaakte ons best we aten vooraf macaroni soep zoals altijd op zondag en verder aardappelen met rode kool ja kool is hier aan de orde van de dag andere groenten zie je hier haast niet, maar ja als het maar goed klaar gemaakt is dan gaat het nog wel en verder varkens karbonade met jus het smaakte goed, zondags mankeert er nooit wat aan.
Dan weet je tenminste dat het zondag is als je dan eens wat lekkerder eten krijgt dan door de week hoewel dat ook nog best gaat al is het niet te veel, maar ja het is tenslotte oorlog en dan is alles anders hé maar ja het is hier zo, hoe beter je je aan kan passen des te beter, er zit toch niets anders op we moeten er nu eenmaal doorheen en we zullen er doorheen komen, en de wind komt uit de goede hoek en we zullen maar hopen dat hij niet draait want anders konden we wel slecht weer krijgen maar als het zo blijft dan schieten we mooi op, is het weer bij jullie ook nogal gunstig ja zeker hé.
Ja als het hier goed gaat dan gaat het bij jullie zeker goed maar enfin nu stoppen we maar weer over het weer en hopen dat het zo blijft tot december en dan weer een beetje beter hé lieveling.
Komen de meeste klanten nog wel in de winkel? Nou ja als er enkele niet meer komen dan is er ook niets aan de hand en neem ik het jou niet kwalijk hoor ik weet wel dat het niet meevalt en vooral zoals het nu is en het word steeds moeilijker maar daar wen je wel aan je doet in ieder geval goed je best, als de zaak maar intact blijft en ik als ik weer terug ben en er weer verder mee kan gaan en het weer kan opbouwen. Hoe vindt je de rijmpjes die ik steeds er bij maak leuk hé.
Je moet mijn goede jas niet opsturen als je dat van plan was als het nodig is dan schrijf ik dat wel en dan moet je maar een oud beestje opsturen want anders komt er niets van terecht, je bent hier niets nut het is hier overal een modderpoel dus de oudste is nog te mooi, en schrijfpapier ook niet opsturen daar kan ik nog wel aankomen en ook aan scheermesjes, dus daar zit ik ook al niet om verlegen ik red me wel en mocht het nodig zijn hoor je dat wel.
O ja over de eetzaal waar we onze maaltijd genuttigd hadden, we gingen de eetzaal uit met ons eten voor de avond een portie brood, worst en boter we zijn toen die aardappeltjes met appeltjes op gaan peuzelen dat kon er nog wel bij, daarna hebben we een uurtje op onze stro krib gelegen en toen zijn we met z'n tweeën bezig gegaan om onze kamer weer schoon te maken met onze handdoek, nou je kan je er weer in spiegelen en de tafel en stoelen afgeboend de vloer geschrobd en gedweild en nu zitten we dan weer aan een frisse tafel te schrijven, en in de schone kamer kijken we zo nu en dan door de heldere ruiten naar buiten waar niets te beleven is, het lijkt wel een stil leven.
Nou liefste zo heb ik dan op dit moment dat ik je zit te schrijven weer alles verteld hoe het hier is.
Het verlof wachten we maar af, we houden de moed er in en dat is veel waard.
Nou vrouwtje het is nu zes uur en hou nu maar op met schrijven ik zal voortaan wat gedroogde bloemetjes die ik zelf heb geplukt in de brief doen je bewaard ze maar zuinig in een of ander boek,
op die manier wil ik je toch nog een bloemetje geven waar ik op geen andere manier kans toe zie, maar dit is ook wel leuk hé vrouwtje bloemen uit de Heimat. Doe iedereen de groeten.
En jij en Gerardje veel liefs en ontelbaar veel zoentjes van je liefhebbende man.


Bloemen klein, bloemen fijn.
Van je schat vindt je het fijn.
Zelf geplukt, en gedroogd.
Die jij van mij hebben moogt.
Ieder keer stuur ik weer.
Enkele bloemetjes naar jou.
Voor mijn lieve kleine vrouw.
Die ik zo bemind.
Ik hoop dat jij het aardig vindt
Nu mijn schat ik schei er uit met schrijven.
Ik kan nu toch geen blad meer vol krijgen.
Dus schei ik er maar uit met rijmen.
Anders moet ik er weer een stuk aan lijmen.
Hou je goed,denk steeds aan mij.
En ik denk aan jullie bij.


Hier zinspeelt hij in verborgen schrijf stijl op het verloop van de oorlog wat voor de Duitsers minder goed gaat aflopen.

En de wind komt uit de goede hoek en we zullen maar hopen dat hij niet draait want anders konden we wel slecht weer krijgen maar als het zo blijft dan schieten we mooi op, is het weer bij jullie ook nogal gunstig ja zeker hé.
Ja als het hier goed gaat dan gaat het bij jullie ook zeker goed, maar enfin nu stoppen we maar weer over het weer en hopen dat het zo blijft tot december en dan weer een beetje beter hé lieveling.


7-9-43

Het is nu dinsdagavond half tien over een half uurtje gaan we nog even eten voordat we naar bed gaan,we redden het hier wel met onze extra eigen eet voorziening alles clandestien, de aardappeltjes zijn net gekookt en nu staan de appeltjes alweer te koken in een pannetje op het kookplaatje en zullen we het er weer eens lekker van nemen.
Vijftien september beuren we ons eerste loon nou dat zal wat worden, we hebben nog niets en zijn nu al tevreden, ja dat is wat hé we houden ons wel kranig, het vakantie verblijf hier kost ons iedere week alleen al voor kost en inwoning bijna twintig Mark dat is dus ongeveer vijftien gulden en dan nog de andere kosten en lasten die van ons loon afgaan, maar ja je hoort nog wel weer eens wat we nog overhouden van al onze inspanningen, ik ben blij dat jij het nog goed maakt dan hoef ik geen zorgen over je te hebben anders zou ik me geen raad weten en zou ik het hier niet meer uit kunnen houden, maar ik mis jullie wel heel erg.
Onderhand dat ik deze brief schrijf is het licht al wel zes keer uitgegaan, de stoppen springen er uit, vanwege de vele kookplaatjes kunnen de stoppen het niet verwerken. Ik krijg deze brief niet af elke keer ophouden en weer beginnen en ook wordt op deze manier de appelmoes niet gaar het is nu al elf uur geweest maar als de stoppen nu er weer niet uitspringen kunnen we zo beginnen.
Dan schrijf ik zo nog wel snel wel verder anders wordt het te laat nu nog even eten dan schrijven en dan naar bed.
Daar zijn we weer, we hoorde net dat de mogelijkheid bestaat dat we binnenkort worden overgeplaatst naar Thuringen er is tenminste sprake van maar zeker weten we het nog niet, het is hier ongeveer honderd kilometer vandaan als we meer weten dan hoor je dat spoedig van me.

Oja dat was ik bijna vergeten je koopt nog maar wat gas en licht penningen. (was te koop bij de GEBU) 

    

dat kan geen kwaad en niet te veel geld in huis houden, en denk om de rantsoen bonnen.
Doe iedereen de groeten en een groet van je steeds liefhebbende man die niet bij je wezen kan daaag schat tot kijk hoor.


Wees maar niet bang hoor.
In gedachten ben ik bij je.
En zitten te vrije.
Maar dat is eigenlijk heel niet goed.
Dat ik daar aan denken moet.
Maar ja zo'n eind van t'vaderland.
Dan staat je hart wel is in de brand.
En als het dan weer afgekoeld is.
Dan merk je dat het lelijk mis is.
Dan heb je,je heel erg vergist.
Wat je tevoren niet eens wist.
Maar we houden het hoofdje lekker kool.
Dan krijg je ook geen raar gevoel.
Dan denk je steeds aan huis en haard.
En eigen haard is goud waard.
Dan denk je steeds de tijd gaat snel.
En ja dan kom je er ook wel.
Ja dat is zeker dat ik kom.
Al moet er eerst een half jaar om.
Zes weken zijn alweer voorbij gegleden.
En ik heb er nog niet van geleden.
Tenminste niet in mijn gewicht.
En eet mijn buikje lekker dicht.
Als ik thuis kom is het tonnetje rond.
En heb ik kuiltjes om mijn mond.
Vindt je dat nou niet fijn mijn vrouwtje.
Dat is anders dan bijten op een houtje.

Nou schat tot ziens en met een lach wens ik je wel te rusten goeden nacht dag daag liefje,je Gerard


Fritzlar 11-9-1943

Allerliefste vrouw.
Ja hier is ie weer je koekeloeres.
Wat voor mij een hele toer is.
Want ik weet haast niet.
Wat ik zal schrijven, of een lied.
Op papier zal neder schrijven.
Maar bij bij zes regels zal 't niet blijven.
Daar kan je wel van op aan.
Dus zal ik maar weer verder gaan.
Ik laat je dan maar weer eens weten.
Dat ik je nog niet ben vergeten.
Ik maak het goed,ik hoop jij ook.
En terwijl ik een sigaretje rook.
Ben ik in gedachten bij je.
En zitten we eventjes te vrije.
En knuffelen wij weer elkaar.
Ja was dat nou nog eens waar.
O,wat zou dat vreugde geven.
Maar we zullen het eens beleven.
Met de kleine baas al op mijn knie.
'T is of ik het in gedachten zie.
De tijd is niet ver meer af.
Dat ik weer bij koekeltje maf.
Dus zullen we maar hopen dat de oorlog gauw is afgelopen.


Ja vrouwtje je ziet wel dat ik meer kan dan eten hé en dat kan ik ook heel goed hoor en dat doe ik ook, met z'n vieren zorgen we steeds dat we niet te kort komen en dat gaat heel goed we zijn om zo te zeggen de vier gebroeders nou dat is best leuk hoor alles bespreken we met elkaar en overleggen
we met elkaar ook alles wat we zullen doen en laten ja het is maar zo vier weten altijd meer als een.
Twee van ons vieren kunnen goed Duits spreken en dat is hier ook erg gemakkelijk ja ik vorder ook al aardig want je leert het vanzelf je hoort de hele dag niets anders dus krijg je het al gauw onder de knie, verstaan kan je al heel snel maar praten is moeilijker.
Uit Holland heb ik nog weinig post ontvangen ook van jouw niet het raakt misschien wel zoek of breng je ze soms niet op het postkantoor want zo als gehoord heb moeten ze daar gebracht worden anders komen ze niet over en stuur ze ook eens over per expres dat kost dertig cent dan gaat het een stuk vlugger,wij kunnen dat hier niet al doen we er voor tien gulden op dan komt hij nog niet eerder over maar vanuit Holland gaat dat dus wel,ik ben hier nu ongeveer zeven weken maar heb nog maar pas drie brieven van jouw ontvangen, iedere dag kijk ik er naar uit maar steeds weer mis, ook van de familie heb ik nog steeds niets gehoord terwijl ik ze toch allemaal heb geschreven ik vindt het erg vreemd dat ik nog niets ontvangen heb, er is toch niets aan de hand, ik hoop maar van niet.
Ik heb een andere baan gekregen, ik sta nu in een heel groot magazijn met nog een jongen uit Utrecht en ben daar op het ogenblik magazijnmeester, ja je bent hier zoo van alles zo ben je dit en zo ben je dat, maar ik vindt het wel leuk iedere keer wat anders dan gaat de tijd ook sneller hoewel ik niet kan zeggen dat de tijd hier langzaam gaat, de dagen zijn zo om het is nu zaterdagavond zeven uur, ik was om twaalf uur weer vrij en zondag ben ik ook vrij ja ik bof wel bijzonder, nog niet een keer heb ik zaterdag in de middag of zondag hoeven werken, de andere jongens bijna altijd maar ja je moet maar geluk hebben, ik heb er ook niets mee op met al dat werken al wordt je er niet moe van het is nog steeds het zelfde lijntje.
Verleden week kregen we twee pakjes shag en deze week weer twee pakjes sigaretten samen veertig stuks,we moeten ze natuurlijk wel betalen,
en een pakje Belgische shag kost in Hollands geld negentig cent en een pakje sigaretten een gulden en twintig cent dus dat is niet goedkoop, verder moeten we iedere week een etenskaart kopen en die kost ons zes gulden per week en dat moet allemaal van ons geld af, tot heden hebben we nog niets gebeurd we zullen nu aanstaande woensdag dus vijftien september voor het eerst geld ontvangen, we zitten dan ook bijna allemaal zonder geld maar ja ik heb nog wel genoeg en red me wel, maar ja niet iedereen kan dat zo als ik, vooral niet die jonge jongens die ook al vijfenzeventig gulden voorschot gehad hebben, maar dat wordt er nu van de week natuurlijk weer vanaf gehouden dus houden ze niet veel over,er wordt voor inwoning negen gulden per week gerekend en zes gulden voor het eten en dat is al vijftien gulden en dan gaat er nog wat hiervoor en nog wat daarvoor af dus dan weet je wel waarom wij zo tevreden zijn op deze manier kan het ook niet anders.
Nou en dan kregen we vandaag als topprestatie koffie met melk nou dat hebben we nog niet meegemaakt,ik denk dat er iemand,een ongelukje boven de koffieketel gehad heeft, maar enfin het zat er in dus alweer mazzel en we vonden dat natuurlijk veel lekkerder, anders blijft er altijd koffie over maar nu hebben we al drie keer koffie gehaald in een hele grote kan, dit was het laatste nieuws.
O ja ik heb drie dagen huisarrest want mijn schoenen lagen uit elkaar en aangezien ik maar een paar had heb ik een paar klompschoenen gehad ze wegen bijna vier kilo en ik kan er haast niet op lopen, zondags blijf ik dus maar thuis tot ze gemaakt zijn maar dat kan wel drie weken duren ze zijn van boven van surrogaat gummi maar ze zitten lekker warm en droge voeten.


Fritzlar 14-9-1943

Ik schrijf nu iets in de enveloppe ik weet niet of je er last mee krijgt of dat het langer duurt voordat je hem ontvangt.

Met weinig woorden begreep je mijn steeds.
En met mijne ogen het allermeest.

Hierbij ingesloten gedroogde bloemen voor mijn allerliefste vrouw en kind.
Hallo,Hallo vrouwtje ben je er nog of ben je er niet meer ik ga nu twijfelen of er in Holland nog wel mensen wonen het is mij nog steeds een raadsel dat ik nog steeds van niemand post heb gekregen
alleen van jou die je had meegegeven in een pakje.
Maar misschien verkeren jullie wel in grote moeilijkheden en kunnen jullie niet antwoorden.
Met mij gaat het goed, en ik beschouw het nog steeds als of ik uit logeren ben het lijkt er wel wat op, alleen dat we te weinig eten krijgen en we er steeds op uit moeten om ons rantsoen aan te vullen.
Het is hier nog niet koud, maar juist erg warm en dat voor half september, we hopen maar dat het nog een poosje zo blijft, ik hoop dat het in Holland ook zulk lekker weer is, dan kan je de kolen nog weer even uitsparen, niet te vroeg gaan stoken dat je als het echt koud gaat worden niet lekker warm kunt stoken.
Je moet maar niet te zwaar over mij inzitten en goed blijven eten en geef Gerardje die tomaten sap je weet wel die flesjes ik hoor wel of hij dat lekker vindt maar het is goed voor hem, als het kan moet je mij een foto sturen van jullie beiden.
Informeer nog eens in de Vlijtstraat of er nog jongens naar hier komen en geef ze dan weer een pakje mee en doe dan wat vloeitjes er bij in, een stuk of twintig pakjes we kunnen hier wel vloeitjes krijgen maar zonder gom.
In de vorige brief had ik je geschreven dat ik voor de zondag huisarrest had maar dat is opgeheven ik kreeg zo lang van een van de jongens een paar schoenen te leen want ze hadden toch liever dat ik met ze meeging we zijn dan ook weer op stap geweest en hebben een fijne middag gehad eerst een uur gewandeld langs een riviertje,en toen hebben we een vlot gemaakt van hout dat aangespoeld was, nog van dat bombardement op de stuwdammen, ja er is hier wel overal schade aangericht en nog steeds spoelt er van alles aan, en toen we het vlot klaar hadden zijn we met z'n drieën naar de overkant gegaan om de kleren over te brengen, ja we hadden ons al uitgekleed dat als het niet goed ging we er zo af konden springen en naar de overkant konden zwemmen maar we zijn goed overgekomen en hebben onze kleren aan de overkant neergelegd, en toen hebben we met z'n tweeën de vierde man opgehaald maar dat viel niet mee want het water stroomde daar ontzettend hard maar we zijn overgekomen en toen ben ik met mijn kameraad die bij ons thuis is geweest verder gegaan met het vlot want de ander twee konden niet zwemmen en het vlot kon ook geen vier man houden,
en het ging vanzelf we hoefden er niets aan te doen alleen zorgen dat we niet tegen de kant op botsten en zo zijn we ongeveer tien kilometer doorgegaan toen vonden we het welletje, want we moesten natuurlijk terug lopen omdat we met het vlot niet tegen de stroom in konden gaan, we hebben het vlot aan de kant vastgemaakt voor de volgende gelegenheid, op de terug weg hebben we hele einden hard gelopen totdat we weer bij de andere twee waren die op onze kleren zaten te passen, daarna nog een uurtje gezwommen en gezonnebaad en toen weer op huis aangegaan we waren om acht uur weer op de plaats van bestemming dus dat was dan weer onze zondag.
Verder heb ik geen nieuws het is nu dinsdagavond half twaalf en stop met schrijven en ga naar mijn bedje.
Daag.

Ik denk steeds aan jou.
Denk jij steeds aan mijn.
Doe je het vrouw.
Dat vindt ik zo fijn.


Fritzlar 20-9-1943

Alles goed alles rustig.
Goeden moed Holland bovenal.

Het is nu zondag.

Lieve vrouw en kind.
Je weet hoe ik jullie bemind.
Al heb ik sinds lang niets meer vernomen het zal nu wel eens spoedig komen.
Ik maak het goed en wordt hier dik.
Ik zorg wel dat ik hier goed bik.
Ik hoop dat het bij jou ook zo is.
Of heb ik het soms toch nog mis.
Maar neen daar wil ik niet aandenken.
Want dan zou ik mijn gevoel nog krenken.
En denk ik steeds maar het gaat goed.
Dat geeft mij dan weer nieuwe moed.
Maar ik hoop het spoedig is te weten.
Waar of die post toch is gebleven.
Met nieuws van jou daar wacht ik op.
En anders ga ik over de kop.
Ja niet dat het zo'n vaart zal lopen.
Dus zullen we het beste hopen.
Ja alles gaat hier reuze best.
We drinken koffie van gebrande gerst.
We lopen op schoenen zonder sokken.
En maken soms ook wel eens brokken.
We hebben thans ons loon ontvangen.
Honderd acht en zestig mark daar kan ik heel wat mee behangen.
En dat in tijd van zesentwintig dagen.
Ja wat dat aangaat wil ik niet klagen.
Het is niet gek voor het werk van mijn.
Het had ook best ook minder kunnen zijn.
Het valt me dan ook reuze mee.
En daarom zijn we dan ook zo te-vree.
Het is in 't Hollands 126 pop.
Maar je krijgt hier nog voor geen centje drop.
Maar daarom komen ze wel op.
Daarover wordt hier niet getob.
Er is hier niets zwarts te kopen.
Alleen zijn de prijzen wat opgelopen.
20 sigaretten honderd twintig cent.
Een merk een soort het is ongekend.
Dan moet er voor het eten af.
Zes gulden per week dat is een straf.
Nou voor de rest maken we plezier.
Daarom geven we ook geen zier.
En wat niet opgaat bewaren we maar.
Waarschijnlijk tot het nieuwe jaar.
Ja schat zo is dat dan alweer.
De rest dat hoor je een volgende keer.
En zullen we maar hopen.
Dat de oorlog vlug is afgelopen.

Nog steeds niets van jullie gehoord.

Ik zou je graag willen schrijven dat ik al van plan was te komen maar dat kan nog niet, (vluchtpoging) als het zo ver is dan zie je me wel eerder dan dat ik je kan schrijven
Nu even het laatste nieuws van ons, we zijn met de trein naar Kassel geweest een stad ongeveer dertig kilometer hier vandaan, het weer was goed en zo hebben we die stad ook eens bezichtigd, niets te beleven een dooie boel was het daar, we waren snel uitgepraat daar gaan we geen tweede keer meer heen, bij ons is de omgeving veel mooier dus blijven we voortaan maar dicht bij huis.
Vrouwtje koop maar eens sokken voor me.
Ik schrijf dat ik 168 mark ontvangen heb maar dat is niet wat ik verdiend heb, totaal heb ik 219 mark verdiend maar daar gaan dan verschillende dingen van af zoals inwoning, belasting, ziekenfonds en voor het Duitse arbeidsfront, dan nog iedere week een etenskaart die 7 mark en zeventig pfennig kost en verder nog wat andere behoeften zoals briefpapier postzegels en briefkaarten en omdat ik veel schrijf is dat niet goedkoop.


Fritzlar 21-9-1943
Aan mijn kleine Gerardje.

Ja mijn jongen, jij beseft nog niet wat de wereld, jou ook bied.
Ik vind het nou niet bijzonder, er moet gebeuren gauw een wonder.
Ik hoop het spoedig te aanschouwen en wil daarop mijn hoop steeds bouwen.
Dat ik weer bij jou kan wezen, voor je vader hoef je niet te vrezen.
In deze wereld vol geweld, worden wij door zorg gekweld.
Maar je vader en je moeder, zijn voor jou een goede hoeder.
Van 't leven begrijp je nog geen zier, en daarom kraai je van plezier.
Zoals elk kind doet in die jaren, ik hoop dat God je moogt bewaren.
Vooral dit leed ons aangedaan, als je op eigen benen komt te staan.
Maar ja we zullen er niet om treuren, er kan nog zoveel gebeuren.
Voordat je begrijpt dat het leven, zoveel ouders zorgen heeft gegeven.
Ouders zorgen, kinder leed, ik ben blij dat je er niets van weet.
En dat je het nooit hoeft mee te maken, want bezorgt je magere kaken.
Ook al heb je 't nog zo goed, en al ben je ook doorvoed.
Leed en zorgen neemt af, en helpen menigeen in 't graf.
Maar voor jou wil ik hopen, dat de oorlog gauw is afgelopen.
Jij zal van mij eenmaal horen, wie er toen de strijd verloren.

BLOED VERLOREN,NIETS VERLOREN.
MOED VERLOREN ALLES VERLOREN.

Met vele zoenen voor jullie beide.
Verder tot ziens hoor.
Daaag kleine jongen.

Holland bovenal.

Groeten uit Fritzlar.
Je vader.
G van Ginkel.


Fritzlar 22-9-1943

Lieve vrouw.

Ik schrijf maar weer eens,ik was eerst van plan om maar eens een weekje te wachten totdat ik weer eens wat post van jou zou ontvangen,maar ik kan het geen week uithouden nee moest zelfs nog meer schrijven.
En door al dat denken aan jullie ben ik helemaal vergeten dat verleden week donderdag 16 september het een jaar geleden is dat wij ons geluk gingen beproeven, ja hoe kan je zo'n dag vergeten, ja je moet het me maar niet kwalijk nemen, ik denk veel aan huis en aan jullie beiden en ben het toch vergeten dat we een jaar getrouwd zijn dus schatje vergeef het me maar, nu denk ik misschien heb je die dag wel in stilte herdacht, of ben jij het ook vergeten, nou dan is het ook al minder erg hoor we hopen maar dat we het tweede huwelijksjaar met z'n drieën in vrolijker en betere omstandigheden mogen herdenken.
En nou hoop ik als overmorgen die jongens uit de Vlijtstraat weer hier heen komen dat ik dan tenminste weer wat van je mag horen want daar verlang ik erg naar.
En ik hoop dat als ik thuis kom Gerardje een lekkere en flinke en gezonde baas zal zijn, o wat zullen we dan weer echt gelukkig zijn als we weer bij elkaar zijn want scheiden doet lijden, maar we verliezen de moed niet.
Nou schat liefje tot ziens daaag.

Holland bovenal.


Fritzlar 24-9-1943

Heden 24 september had ik het genoegen om na langdurig maar geduldig wachten weer een wat van mijn schat en kleine jongen te horen,ik kan haast niet onder woorden brengen hoe ik daar naar verlangt heb het was mij een hele week geen eten waard geweest als ik weer wat van van jullie hoor en nu nadat ik een maand helemaal niets van jullie had gehoord krijg ik dan eindelijk weer eens een brief van mijn lieve vrouw tot nu heb ik van geen mens uit de familie of kennissen kring of klanten iets gehoord hoewel ik er heel wat geschreven heb, het heeft mij al menig uurtje gekost en ook mijn nachtrust kwam ik vaak te kort, maar dat mag niet hinderen ik slaap overdag nog weleens.

(Censuur.)
Hier ontbreekt een stuk wat weggeknipt is, waarschijnlijk heeft hier wat gestaan over de JU 352 transportvliegtuig die ze aan het bouwen zijn en die bijna klaar is.
´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´
Waarschijnlijk hebben we ook nog feest als hij de lucht ingaat daar is tenminste sprake van nou dat zien we met vreugde tegemoet en is een beloning voor wat we hebben gepresteerd dat begrijp je zeker wel hé, maar dat hoor je wel een volgende keer.
(Censuur.)
´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´
Maar nu gaan we weer ons programma afwerken, ik verkeer nog steeds in de beste gezondheid en ik ben blij dat jij het ook goed maakt, maar ik hoop dat je je nog goed zult houden want anders heb ik hier in de ook geen leven meer, ik moet nog terug denken toen ik bij je vandaan ging,het deed mij nog wel het meeste zeer dat ik je nadat je zo'n zware bevalling had gehad en zo'n
zware strijd achter de rug had, en ik je zo achter moest laten en dat je mij een tijdje moest missen, maar ja hoofd omhoog en de moed niet verliezen, ik kom misschien heel gauw thuis, ze zijn nu bezig met een nieuwe verlof regeling, wij horen dat het er niet slechter op zal worden dus we zullen we het hoofd maar helder blijven houden totdat we met zekerheid weten of het doorgaat en dat is 15 oktober maar we weten niet zeker waar we aan toe zijn, rustig blijven dat kost heel veel moeite en geduld is toch voorlopig het beste ik zou graag anders willen dat het anders was, het enige waardoor ik mij nog zolang goed kan houden is dat wij nog geen honger hebben geleden, het werk niet te zwaar en te lang is en dat er ook geen beulen achter ons staan die ons bij het minste of geringste afranselen, ik kan dan ook niet begrijpen dat anderen het zo slecht getroffen hebben dan ben ik toch wel in een paradijs beland en valt het tot nu toe wel mee.
Ik had gehoopt dat er weer jongens hierheen zouden komen maar ja dat was mis, maar nu ik de hoop zowat had opgegeven en dat doe ik niet gauw dat weet je wel, en toen kreeg ik dan eindelijk deze brief waarmee ik zo blij ben als een kind dat begrijp je zeker wel, ja zo als ik nu weet komt de post van ons toch ook niet zo snel over dan wij dachten, maar dat zal wel door de censuur komen, maar het wil heel wat zegen een maand niets te horen van je eigen vrouw en kind, maar nu komt er hopelijk binnenkort post van de andere familie leden want daar wil ik graag ook wat van horen,
je schrijft dat je heimwee naar mij hebt, je moet niet moedeloos worden hoor kindje, we naderen snel het eind van alle ellende, ik verlang ook erg naar jullie, maar ik ben vol goede moed iedere dag gaan we een dag vooruit en zo komen we volgens de plannen weer op onze betere vooruitzichten in Holland bij vrouw en kind houd de moed er in we zijn in aantocht, het verlof zal wel spoedig bekend gemaakt worden en dan hoop ik maar dat ik bij de eerste hoor. Dus je moet niet zeggen dat je leven geen waarde meer voor je heeft, omdat ik ver weg ben, je hebt nu een lekkere kleine schat om voor te zorgen,´wat wil je nog meer en als ik weer thuis kom en je hebt goed opgepast dan zullen we er nog een meisje bij kopen,ik zal je knuffelen dat de stukken er af vliegen.
Ik ben blij dat je kleine Gerardje hebt want anders was het in vele opzichten nog moeilijker voor mij
ik weet nu dat je voor je zelf kunt zorgen en dat je geen tenminste geen gebrek hebt aan het hoognodige, ik als man sla mij er wel doorheen,maar ach jij hebt toch je familie waar je zo nu en dan eens je hart aan kunt uitstorten, ik kan het alleen maar per brief en als je dat gelezen hebt dan hoop ik dat je minder troosteloos zult zijn, ik doe mijn best om je van zoveel mogelijke gebeurtenissen op de hoogte te houden en het leven hier een beetje te schetsen, ik ben ook blij dat de familie nu ook post van mij hebben ontvangen, is broer Herman en Arie nog in Holland ja zeker, nou ik hoop het maar voor ze, of ze zouden bij mij hier in Fritzlar moeten kunnen komen nou dan zouden ze het ook wel aardig bol kunnen werken, maar het is toch beter dat ze in blijven waar ze zijn want er gaat niets boven Holland.
Schrijf ook eens het adres van je broer Simon in Berlijn op dan kan ik hem ook eens schrijven en vragen hoe het met hem gaat in zijn vakantie paradijs waar ook hij naar toe moest gaan om zijn aandeel te leveren voor het grote rijk.
Van het verhuizen naar die andere plaats daar horen we op het ogenblik ook niet veel meer van, nou van mij hoeft het niet, aan verhuizen heb ik een hekel want we zijn hier zo aardig thuis en weten zo goed de weg overal dus hoop ik maar dat wij hier kunnen blijven zitten.
Ik stop nu morgen maar weer verder.
Daar zijn we weer, het heeft nu al twee nachten gevroren, bij jullie ook?
Er worden al wel kartonnen dozen vanuit Holland verzonden maar beter is een blik of kistje.
Blijft mijn zus Riek of jouw zus Jet nog wel eens bij je, als ze op kleine Gerardjes moeten passen als jij naar het distributiekantoor moet voor de bonnen,en om andere zaken te regelen bij de grossiers, en blijven ze dan slapen bij jullie?


Dus je doet maar net als ik.
Hoofdje op en flink gebik.
Dan hou je t' beste vol.
En slaat je hoofd ook niet op hol.
Goeden raad is duur.
Ik raad je kijkt niet zuur.
Kijk steeds met een blij gezicht.
Naar het heldere zonnelicht.

Slaapt er nog iemand bij je,en helpt vader je nog weleens, doe hem vooral de groeten van mij.
En nogmaals gefeliciteerd met onze één jarig huwelijksfeest, volgend jaar beter hoor,
liefje hou je taai.

Ja 't is raar.
Maar het is waar.
Goeden moed.
Ik kom met spoed.

Vrouwtje ik vindt je lief.
En jij vindt mij ook wel lief.
Anders schreef je me geen brief.

Soepe,soepe,soepe.
Daar kan je goed van poepe.
Als het poepe is gedaan.
Dan kan je weer aan het werken gaan.

Schrijf mij ook eens of de brieven die je van mij ontvangt ook geopend worden die van jou wel hoor.

Ik ga nu weer slapen hoor lekkere meid.
En kom spoedig bij je eens komt het zo wijd.
Vele zoenen in het verschiet.
Ik hoop dat ik je spoedig ziet.

Ik heb hier weer een hoekje op de brief gevonden.
En vond dat dan ook reuze zonde.
Ik schrijf hier nog een woordje neder.
Mijn liefste schat ik min je teder.
Zo teder als ik jou bemind.
Bemin ik ook mijn liefste kind.
Volgende keer schrijf ik weer.
Aan het einde van deze brief mijn vrouw.
Moet ik zeggen schat ik hou van jou.
Als ik wat ben vergeten.
Zal je het een volgende keer weten.


Fritzlar 26-9-1943

De stem uit de verte.

Lieve Jannie en Gerardje

Heden zondagavond kwart voor elf begin ik weer eventjes een briefje te schrijven hoe laat ik hem af heb kan mij niet schelen maar vol zal hij.
Nou dan gaan we maar weer beginnen bij het begin ik maak het uitstekend, ik eet er goed van en het smaakt mij best, vanavond net voor dat ik ben gaan schrijven hebben we er nog eventjes een grote pan aardappels met witte boontjes en appelmoes ingedrukt nou een flink maaltje hoor daar kunnen we het vannacht wel op uithouden, om morgenvroeg weer aan onze zeer zware arbeid te beginnen, nu weet je weer hoe het mijn gezondheid is, ik hoop dat je inmiddels weer een beetje over je heimwee naar mij bent en dat je maar niet meer aan heimwee denkt dat moet je niet doen hoor schatje want dan word het voor mij ook ondragelijk, dus zal je nog eventjes moeten afwachten al is het soms erg moeilijk voor je wat ik heel goed kan begrijpen, voor mij valt het ook niet mee maar ja
het je moet nu als flinke jonge vrouw het hoofd koel houden, je moet nog langer mee als vandaag denk daar wel om, ik doe hier ook mijn best om flinker terug te komen dan dat ik gegaan ben, het begint er al aardig op te lijken ik geloof niet dat ik een onsje minder weeg als toen ik moest weggaan.
Ik heb je ontzettend gemist al hadden we nog al vermaak toch vergeet je elkaar geen minuut, maar ja je moet er vooral niet zwaarmoedig van worden want dat is niet nodig en vooral goed eten en verder weet je zelf wel wat kunt doen om het je zelf wat aangenamer te maken ik hoop zo dat je er niet op achter uit gaat in de tijd dat ik van je verwijdert ben, je moet proberen er van te maken wat er van te maken is hoor lekkere toet en niet over mij piekeren ik red me zelf wel.
Ik ben ook erg blij dat ik afgelopen vrijdag jou brief kreeg de eerste brief met een Hollandse postzegel er op die je de zevende van de negende verzonden had, wat was ik daar blij mee na dat lange wachten op de post van jou maar ik had de moed niet verloren al duurde het wel lang ik weet dat het niet zo vlot gaat al kan dat nog wel eens wisselen,in de vorige brief heb ik geen gedroogde bloemetjes gedaan, ik moet straks nog even zien of ik voor deze brief nog wat bloemetjes heb die droog ik tussen twee kranten en dan leg ik ze onder mijn strozak zodat ze flink plat worden.
Maar nu wat anders voordat ik het vergeet, je hebt misschien alweer een belasting biljet ontvangen voor de omzetbelasting, nou vrouwtje vul daar maar op in achter goederen a2% een omzet van Fl 820 a 2% = 16,40 dus dat bedrag moet je gaan betalen op de Asch van Wijks kade
bij de Plompe toren gracht, van de verdere belasting die we moeten betalen zie je het wel ze geven zelf op wat je betalen moet, dus niet vergeten om de omzetbelasting te betalen, ja al vraag ik niet vaak hoe de zaken er bij staan ik ben er met mijn gedachten wel steeds bij zoals nu met die verandering van de bonnen periode ja dat zal wel weer even moeilijk zijn geweest nu de mensen in 14 dagen de bonnen op moeten maken en dat de bon niet een maand geldig blijft zo als eerst, ja dat is dan weer eventjes uitkijken, maar je houdt je hoofd er maar goed bij, dat je er niet bij inschiet.
Komt Wim nog in de zaak en betaald hij nog wel eens wat er nog in het pof boek staat, trek hem maar aan zijn jas hoor want anders komt er niets van doe hem maar de groeten van mij en zeg maar dat zijn zwager uit de Bilt die ook bij mij in de barak ligt het ook heel goed maakt en zich best vermaakt, hij is bij ons schilder en kloddert een beetje verf tegen ons mooie vliegtuigje aan, we vermaken ons allemaal wel hier en we passen ons wel aan, het kan toch niet anders, maar verlangen toch ook wel weer eens spoedig thuis te zijn. Het is nu twaalf uur de andere jongens slapen al ze zijn om elf uur naar bed gegaan, en nu heb ik even een wat rustiger moment, want het is zo nu en dan knap bal onder die jonge lui hier, ze kunnen zo geweldig te keer gaan het zijn zo nu en dan net losgebroken honden maar je het zijn jongens van achttien tot twintig jaar en zover van huis dat vrije leven zijn zij niet gewend, er zijn ook wel een paar ouder jongens van boven de twintig maar de meeste zijn jonger .
Vandaag zijn we de hele tijd thuis gebleven het was steeds regenachtig, vanmorgen konden we lekker uitslapen om half elf zijn we er uitgekomen en toen we kant en klaar waren was het half een en zijn we gaan eten daarna weer naar de barak en zijn we weer aan het werk gegaan voor ons dagelijkse hapje, nou we hebben vandaag heel wat naar binnen gewerkt steeds hebben we de ene pan na de andere vol gekookt.
Vervolg 27-9-1943
Het is intussen maandagavond acht uur geworden, want toen ik drie regels terug bezig was met schrijven werd het licht voor mijn neus uitgedraaid, het was ook al half een s'nachts geworden nou en toen draaide de werkschutz het licht voor ons uit ja niet op onze kamer maar hij draaide de hoofdschakelaar om en toen zat de hele barak in het donker, er waren wel niet veel jongens waker maar ik was toch niet de enigste, maar doordat ik in het donker niet verder kon schrijven, zijn we nu weer een dag verder.
Vrouwtje probeer eens of je wat zware shag kan krijgen of anders maar licht want ik verlang er erg na of heb je er al voor gezorgd, nou dan ben je erg lief je weet wel dat roken mijn enigste troost nog is, je zorgt ook nog steeds zelf voor de distributiekaarten hé, denk er om dat ze niet gestolen worden dus berg ze maar goed op en verder ook geen bonnen laten verlopen en zo weinig mogelijk op de nieuwe bon geven, met al die veranderingen iedere keer vooral geen boter en suiker ze moeten het er nu maar eens meedoen vindt je ook niet vrouwtje, maar je ziet het zelf maar je weet nu onderhand wat je doen kunt, schrijf maar eens hoeveel rantsoen je inlevert van alles, dus als de bon veertien dagen aan de gang is, daar ben ik erg benieuwd naar, dan weet ik tenminste hoe de zaak er bij staat, en niet te veel geld in huishouden en zo nu en dan nog maar eens wat gas en licht penningen halen bij het gemeentelijk energie bedrijf in de Nicolaas Beets straat, en dat boekje niet vergeten mee te nemen waar je de korting op krijgt want dat is het eerste verdiend, denk goed om je zelf en laat mijn textielpunten en scheerzeep bonnen niet verlopen, je haalt alles maar wat je kunt krijgen geld speelt geen rol meer hier ook niet, ik koop zo nu en dan nog wel eens sigaretten en Belgische shag van de jongens die weinig of niet roken, maar ik kan heel wat rookwaar aan hier, het geeft mij troost.
Als je soms postpapier en enveloppe nodig hebt en je het in de buurt niet kan krijgen, moet je maar naar de Arbeiders pers gaan weet je wel naast het N.V huis aan de Oude gracht no.243 waar ik vroeger gewerkt heb in de boekwinkel en doe ze dan de groeten dat kan geen kwaad en dan zeg je maar dat jij mijn vrouw bent en naar mij in Duitsland moet schrijven en dat je postpapier op is, dan krijg je het zeker wel, en als je het ook nog ergens anders kunt krijgen haal dan ook nog wat, het eet geen brood want over een poosje is er misschien niets meer te krijgen. Ik zit zelf ook niet dik in mijn schrijfpapier maar met veel lopen en praten kan ik nog wel genoeg krijgen om jou een brief te schrijven maar het is dun papier en schrijft niet lekker, als het papier op is stuur ik een briefkaart, als je naar mij schrijft nummer ze dan dan kan ik zien of er een paar niet aangekomen zijn.
Waarschijnlijk komen er nu weer jongens uit de Vlijtstraat hierheen op dertig september, als je weer eens een pakje meegeeft aan jongens die hierheen komen, doe er dan een oud kort jasje in want dat is erg gemakkelijk voor onder mijn overal of er overheen ook kan je een oude lange jas mee geven want het word hier onderhand een beetje koud, bij jullie ook ? Dat zal wel.
Denk vooral om kleine Gerardje dat hij geen kou vat, als je geen pakje mee kunt geven aan de jongens, doe het dan in een stevige doos en dan per van Gend en Loos over Zevenaar-Emmerik hierheen naar Fritzlar dan duurt het maar vier of vijf dagen dus dat is snel, doe er dan ook vloeitjes bij en een pakje boter als je het missen kan dan kan ik pannenkoeken bakken of iets anders lekkers, ik maak hier graag wat lekkers klaar dat begrijp je wel, lucifers daar zitten we ook erg om verlegen ik zie bij de andere jongens dat ze een zoete koek in hun pakje hadden gekregen, dus stuur er mij ook wat als het kan, geen jam of stroop meer sturen want appelmoes of perenmoes smaakt net zo goed op je brood, ik heb al wat brood bonnen in opgespaard en als ik te kort kom dan kan ik het zo halen, we krijgen nu iedere week als extra bonnetjes voor twee ons wittebrood en op die bonnen kunnen we ook koeken krijgen, maar ik spaar ze maar op je kan nooit eens weten waar ze voor te pas komen ook geen koffie surrogaat opsturen ik heb nog tien pakken ik weet er geen raad mee en het is ook niet erg lekker. Nu schat ik schei er nu uit het kan wel weer vindt je ook niet, doe iedereen familie kennissen en buren van mij de hartelijke groeten. Jij en kleine Gerardje ook het beste, ik denk veel aan jullie hoor hou je goed en tot kijk liefje,daaag je Gerard


Fritzlar 30-9-1943

Lieve vrouw en kind
Heden donderdag avond 12 uur begin ik met je te schrijven het is wel laat maar voor jou heb ik nog wel een uurtje over, ik heb vanavond veel briefkaarten geschreven naar verschillende klanten van ons, dat vinden ze misschien wel leuk om wat van mij te horen,maar dat hoor je wel van hun.
Ik maak het nog steeds goed en ik hoop jullie ook.
Het beest is klaar dat we gemaakt hebben het lijkt wel een geplukte kip maar kan toch vliegen en daar gaat het om. (Ju 352)
Vandaag zijn er weer nieuwe jongens gekomen wel veertien stuks maar ze hadden niets bij zich voor mij ook geen brief, als er binnenkort weer jongens naar hier komen geef dan weer wat mee en doe er dan een brief van jou bij, maar ik hoop spoedig dat het niet meer nodig is om nog een pakje te sturen want de tijd nadert nu snel en zijn we dichter bij de vrede dan bij kerstmis dat geloof ik tenminste mocht het eens waar zijn, maar ja we schieten nu toch op en dat geeft ons moed, de wind waait nog steeds uit de goede hoek en ik geloof dat hij niet meer draait.
De patiënt (Hitler) ligt op sterven de dokter heeft hem al opgegeven en wij zien ook wel in dat er geen beterschap meer voor hem is zijn leven is er mee gemoeid, het is wel erg hij hangt nog zo naar het leven en verzet zich dan ook danig tegen de dood maar ik geloof dat hij het niet lang zal redden trots zijn taaiheid hij zal het bijltje er wel spoedig bij neer leggen het is wel een harde slag voor zijn familieleden ze mochten hem allemaal nog al graag behalve degene die hem niet mochten, dus vrouwtje dan weet je dat alweer, ik heb een brief van vader en moeder ontvangen en ze onmiddellijk terug geschreven en moeder gefeliciteerd met haar verjaardag op 3 oktober en een rijm voor haar gemaakt en wat gedroogde bloemen in de envelop gedaan, ik hoop dat ze hem ontvangen hebben.
Nou vrouwtje meer weet ik niet te melden ik wens je weer het beste en ook kleine Gerardje zorg goed voor hem. Tot een volgende keer ik wacht al weer met smart op post van jou, nou schatje hou je maar goed en kalm aan hoor, ik hoop spoedig weer bij je te zijn, vele zoenen van je liefhebbende man daaag,
je Gerard

Heb goede moed want het gaat goed.

Fritzlar 3/4-10-1943

Lieve vrouw allerliefste schat en kind.
Hedenmiddag om 1 uur had ik zowaar het genoegen om van jou een brief te ontvangen.
Het is hier heel raar weer het was vanmiddag ontzettend warm maar een uur later sloeg het weer om
het regende niet maar we liepen plotseling te rillen van de kou toen de zon weg was, en dan is het direct veel kouder dan in Holland,vanmiddag zijn we maar weer eens aan de wandel gegaan de bergen in dat doen we graag het is ook zo prachtig boven op die bergen, dan kun je uren ver al die dorpjes zien liggen in het dal en tegen de bergen op je zou het eens moeten zien, maar als ik met verlof kom dan zal ik wel wat aanzicht kaarten van de omgeving meenemen, nu mag ik ze niet oversturen anders had ik dat allang gedaan want ik heb er al verschillende gekocht, misschien probeer ik het nog wel eens en stop er een in een brief waarschijnlijk mag dat wel als dat lukt moet je me wel schrijven dat je hem ontvangen hebt, dan stuur ik er nog meer het is altijd een leuk aandenken ik heb hier een leuke kaart voor me liggen met sneeuw en ijs, nu zie je op deze kaart wel niet veel van de bergen maar het dorp Fritzlar en zoals je wel zien kan al je hem tenminste ontvangt ligt dit dorp ook boven op een berg en gedeeltelijk er tegenaan.
Maar ik ga nu weer verder, dus we hadden heerlijk gewandeld en toen we een uurtje thuis waren kwam er luchtalarm ja al schrijf ik je het bijna nooit je moet nu niet denken dat het hier een rusthuis is hoor maar ach in Holland was het ook niet anders en hier is het precies het zelfde dus we hadden luchtalarm nou en toen zijn we maar weer gaan wandelen de bergen in en konden we alles goed zien, nou het was weer knap raak hoor waar dat weten we niet precies alleen was het niet bij ons dat merkte we wel toen we terug kwamen maar het was in de omgeving van Kassel,we hebben twee vliegtuigen die in luchtgevecht geweest waren brandend naar beneden zien komen niet zo ver van ons vandaan het was elf uur toen het afgelopen was, weer thuis zijn we nog een potje gaan koken aardappelen met van die lekkere peertjes weet je wel nou daar hou ik wel van ach en wat kan me gebeuren het is nu precies twaalf uur en zo gaat de klok een uur terug dus is het nog elf uur de andere heren liggen al weer te snurken als een os dus zit ik weer rustig met mijn gedachten bij jullie en als het eten is maak ik ze wel waker, wacht ik zal eens kijken naar mijn piepers of ze al gaar zijn, de peertjes zijn al goed want die had ik net voor het luchtalarm gekookt, ja de piepers zijn ook gaar ik moet ze nu eerst even afgieten en dan zal ik de heren eventjes wakker maken voor hun maaltijd dus even wachten tot we hebben gegeten.
Nu het is voor elkaar hoor ik heb het zaakje op de borden gedaan en ze wakker gemaakt en nu komen ze met hun slaperige ogen uit hun bed krabbelen,nou vrouwtje aangezien mijn brief de hele tafel in beslag neemt stop ik maar even met schrijven en gaan we dus even lekker smullen van onze avond maaltijd dus tot zo maar weer.
Nou lekkere toet we hebben het weer naar binnen dus gaan we weer rustig verder met schrijven het heeft ons best gesmaakt de jongens lachen even om dat ik nog aan het schrijven ben, met hun slaperige gezichten strompelen ze nu weer naar hun bed, ja ze liggen alweer, je zou de gezichten eens moeten zien als ze net hun bed uitkomen, maar ze zullen vast niet blijven liggen als er wat te bikken valt, maar we gaan weer verder nu zal ik je weer eens een overzicht geven over ons vliegtuig dat zaterdag klaar was, er is een heel feest van gemaakt om elf uur was ik klaar, en de anderen om twaalf uur en toen begon het feest alles was mooi versierd in de eetzalen er was ook een muziekkorps om kwart voor een moesten we in de eetzalen zijn om ons portie naar binnen te werken we gingen aan de mooi versierde tafels zitten om ons te goed te doen, wij vonden dat wij dat wel hadden verdiend vanwege onze prestaties in de drie maanden dat we hier zo ongeveer zijn,
we hebben geen klagen gehad we konden zoveel eten als we maar wilden, we aten geschilde aardappelen met zuurkool en jus verder een stuk varkensvlees lekker vet, o liefje wat had ik dat graag aan jou gegeven ik zie hier helemaal dat het water uit je mond loopt,en dan was er nog een lekkere plak bloedworst bij en een knakworstje dus drie soorten vlees bij het middag eten.
En terwijl de muziek speelde probeerde wij het naar binnen te werken het kostte ons nogal moeite we waren er zo vol van, dat het vliegtuig klaar was gekomen het eerste vliegtuig moet je rekenen dat hier afgeleverd werd en waar wij ons ook aan opgeofferd hebben, ja dat feestje hadden we dan wel ook wel verdiend en dan al dat overwerk nog, nou ik heb er flink onder geleden maar ik kom dat wel weer te boven, na het middagmaal kregen we twee flessen bier en een flinke borrel toen waren we in een keer smoordronken (wie lacht daar?) we kregen ook nog een pakje sigaretten van twaalf stuks en alles zonder te betalen, dus dat was niet gek.
Terwijl we vrijdag een dag voor het feest ook nog in een keer vier pakjes sigaretten kregen maar dat moesten we natuurlijk wel betalen anders werd het te gek dat was ons rantsoen we weten wel niet voor hoelang maar hopen dat het voor een week is, na het eten en drinken zijn we naar het vliegveld gegaan aangezien hij de lucht in moest voor de heren en wel om kwart over twee en hij ging nadat hij een kwartiertje heel verwaand over het vliegveld gevlogen te hebben kwam hij weer naar beneden en liep over het vliegveld als een trotse pauw fier en statig,

 daarna ging alles weer verder feesten behalve wij, nadat wij onze boter en worst voor de avond meenamen zijn we naar onze kamer gegaan en hebben nog eens gesproken van dat grote werk dat wij hier als Hollanders tot stand gebracht hadden. Ja het is het ogenblik maandagmorgen negen uur geworden en op dit ogenblik is het schafttijd en kan ik nog wat regeltjes schrijven terwijl ik een boterham eet, ja ik zit op mijn kamer gisteravond moest ik met schrijven ophouden het was half twee geworden, ja en een grote brief als deze heb je zo maar niet klaar maar het eind is inzicht,en toe ging het licht weer uit de werkschutz had het weer uitgedraaid en zodoende moest ik er wel mee ophouden en naar bed gaan maar vandaag komt hij nog in de brievenbus en gaat naar jou op reis.

Ik heb nu weer tijdelijk een ander baantje ik moet aardappelen die op een hoop liggen gelijk scheppen voor dat ze verrotten het is geen ongezellig werk we staan er met een man of tien aan en kunnen het rustig aan doen, we werken zonder toezicht dus redden we het wel en deze dag komt ook wel weer om, ik stop nu maar weer even met schrijven het is al tijd om aan het werk te gaan, en vanmiddag om twaalf uur schrijf ik wel weer een stukje dus tot straks snoezepoes,
ik ga nu hoor daag.
Lieveling hier ben ik weer het is nu twaalf uur in de middag en we hebben net weer een uur luchtalarm gehad maar de vliegtuigen vlogen nu niet zo dichtbij als gister avond,we hebben lekker buiten in het zonnetje gezeten op een flinke afstand van ons kamp en nu zijn we weer allen present,
ik ben van onze jongens het eerste op de kamer zo als gewoonlijk en als ze zo komen dan gaan we eerst eten, zojuist stappen de eerste binnen en de andere twee zullen wel spoedig komen ik denk dat ze in het kamp hebben moeten blijven en in de schuilkelder zijn gegaan dus ik schrijf nog maar even door, het eten zal ook wel later zijn in verband met het luchtalarm, dan ligt alles stil.
Nu moet ik eerst gaan eten en schrijf vanavond wel weer verder tot straks daag.
Hier zijn we weer het is nu kwart voor vijf en voor ik weer eens ga eten nog even een paar woordjes.
Ik zal je even vertellen wat we vanmiddag gedaan hebben het feest was afgelopen en we hebben de zaak ontgroend de versieringen afgebroken enz. ik heb er nog wat van overgehouden een paar lampions met een hakenkruis en die breng ik mee als ik met verlof kom als aandenken aan het feest dat we hier gehad hebben voor al onze gedane arbeid want dat vergeet je niet al word je nog zo oud
en dat je mocht meewerken aan de opbouw van een nieuw Europa ja het is een schone zaak en daarom zullen we ook op de zelfde wijze door blijven gaan en al onze krachten er voor inspannen tot de overwinning aan onze zijde is, wat is het toch fijn dat we die mooie kans gekregen hebben om ons in te zetten voor voor deze heilige zaak en we zullen doorvechten tot alle barbaren van deze tijd van de aardbodem weggevaagd zijn. Ja velen beseffen niet wat het zegen wil om mee gewerkt te hebben aan de toekomst dus onze toekomst, maar kom ik ga nu echt even eten het is nu al dik vijf uur maar over een half uur ga ik weer verder, dus maar weer tot straks.
Ja het is weer zover dat ik weer kan beginnen met verder te schrijven we hebben net onze maaltijd naar binnen gewerkt,een bord koolsoep ons portie brood voor twee dagen, boter, worst, zoals gewoonlijk, o ja even wil ik dit nog schrijven, ik bof wel met mijn kook stelletje zo nu en dan leen ik hem uit aan een stel Serven die wat vlees te braden hebben en als dat klaar is brengen ze het pannetje en het kook stelletje terug en krijg ik van hun een brood van 750 gram en soms nog een stukje vlees er bij dus dat is helemaal niet gek, dan is een van onze jongens die op onze kamer liggen horlogemaker (Tronchet) en die repareert meestal voor de Serven hun horloges en als het klaar is vraagt hij als loon ook brood dus hebben we tot nu toe eten genoeg, hoe die Serven aan dat brood komen dat weet ik niet, maar ze hebben genoeg anders zouden ze het niet weggeven, maar wij zijn er fijn mee gered en delen alles met zijn vieren zoals goede kameraden dat doen.
Dan nog een verrassing, verleden week ontmoet ik bij mijn barak een jongen waar ik elf jaar geleden mee in dienst geweest ben hij komt uit Amsterdam nou dat was even leuk dat we elkaar hier weer ontmoeten, hij komt in de avond veel bij ons op de kamer en dan praten we nog wel eens over die tijd van toen we weten nog veel te vertellen uit onze diensttijd en als we samen aan de gang zijn dan zitten de jongens met open monden te luisteren dat begrijp je zeker wel, we weten nog veel van wat we hebben meegemaakt en soms fantaseren we er wel wat bij wij begrijpen elkaar wel.
Dan heb je me nog niet geschreven of mijn brieven soms open gemaakt zijn maar dat zal wel,
en dan heb ik van dik triplex een dambord gemaakt en ook stenen gezaagd en geschilderd en nu kunnen we ons in de avond goed vermaken ook kaarten doen we veel dat is een leuke bezigheid.
Dat jullie van je broer Simon nog niets hebben gehoord en dat jullie ongerust worden dat begrijp ik heel goed als je een lange tijd niets hoort maar ja de omstandigheden zijn er na dus moet je het maar afwachten toen ik van jou ook geen post kreeg was ik ook erg ongerust maar nu gaat het dan op het ogenblik weer wat beter, en ja na een bombardement bijvoorbeeld kan er nog wel wat zoekraken en dan krijg je de post niet of veel later als het tenminste niet verbrand is,want zoals die smeerlappen nu doen met dat fosfor uitgooien verbrand alles wat er mee in aanraking komt dat hebben we gisteravond wel gezien in de verte, ook zagen we nog tijdens een luchtgevecht twee vliegtuigen brandend naar beneden komen Engelsen natuurlijk,
ze bleven boven op een brug brandend liggen, ja wij stonden bovenop een hoge berg en konden het goed zien, ja kwam er toch maar spoedig een einde aan dat ruwe geweld er is nu al leed genoeg in vele landen en gezinnen.
Jaren en jaren en nog eens jaren zullen er overheen heen gaan voor dat alles weer bij het oude is, het is een grote chaos geworden,maar als we het doel maar bereiken dan is het niet tevergeefs geweest
al heeft het dan ook heel wat gekost.
Ik hoop dat we het einde er van mogen meemaken en dat we verder een rustig leven mogen lijden dan is ons werken hier niet voor niets geweest en hebben we daar mee het loon van onze arbeid en voor de tijd dat we van elkaar gescheiden zijn geweest ontvangen.
Ja ik hoop dat ik voor de kerstdagen thuis zal zijn, we kijken nu al uit naar vijftien oktober dan is er een nieuwe verlof regeling en we hopen dan dat het voorgoed is, bij ons zijn er nog geen jongens weggelopen en dat komt omdat het hier aardig goed uit te houden is, maar we horen wel van andere jongens uit een andere plaats dat er bij hun jongens zijn weggegaan, sommige lukt het om de grens over te steken, maar velen worden gepakt het is in ieder geval erg riskant op het ogenblik in de treinen is veel controle en op de weg ook, en als je gepakt word dan is het niet best voor je dus zijn wij wel wijzer en dan duurt het nog langer voor dat je nog eens thuis komt, maar we hebben hier een grote taak te vervullen dus dat moet eerst klaar zijn en we zijn er van overtuigd dat de zege aan onze kant is dus nog eventjes moed houden het duurt niet zo lang meer dat ik thuis kom.
Ik moet nu opschieten met schrijven het is alweer acht uur en we moeten nog even wat aan het eten doen voor onze maaltijd anders word het weer nacht,een van de jongens moet vanavond overwerken, de andere twee jongens zitten te dammen mijn dienst kameraad is ook hier in de kamer hij heeft net zijn brood bij ons zitten op eten en zit nu aandachtig te kijken naar het dammen dus hij vermaakt zich wel.
Dus mijn broers Herman en Arie zijn nog in Holland ze mogen niet mopperen dat ze nog niet opgeroepen zijn.
Nu stop ik met schrijven en neem ik afscheid van je, veel liefs van je liefhebbende man waar je van op aan kan, tot kijk hoor hou je taai en tot ziens daaag.


Fritzlar 8-10-1943

Ik maak het goed. Ik hoop jullie ook.


Brief met bloemen voor mijn,
Allerliefste vrouw en kind.

Ja hier ben ik weer het is nu vrijdag avond half elf en ik heb de hele avond zitten te schrijven bijna al onze klanten zal ik een briefkaart sturen ik ben er bijna doorheen, en hierna zal ik enkele buren gaan schrijven en je broer Simon en mijn ouders.
Vanmiddag ontving ik een brief van broer Arie met een foto van hem,

 

ik vond het erg leuk hij met zijn accordeon en zijn feesthoed op, van broer Herman ontving ik dinsdag een brief, van jouw afgelopen zondag, van vader een week daarvoor op vrijdag als ik het goed heb dus veel post achter elkaar nou daar was ik blij mee dat ik nu eindelijk eens wat post kreeg. Verders is hier alles nog het zelfde, rustig aan en van overplaatsen horen we nu weer helemaal niks ook niet van het verlof, ik vrees het ergste maar we zullen maar hopen dat de vrede toch dicht bij is, want het kan nu onderhand wel, er is toch al bloed genoeg vergoten en wat heeft het opgeleverd, in ieder huisgezin rouw of verdriet als dat de zegeningen van de oorlog zijn dan weet ik het niet meer, maar ja er bestaat toch nog een rechtvaardige God en die zal te zijner tijd toeslaan als de mensen ook het christendom omver willen werpen dan geloof ik dat het einde niet ver meer is, dan zal God zijn stem verheffen en dan zullen zij die deze vloek over de aarde brachten sidderen en beven en alle barbaren
van tijd zullen hun straf niet ontgaan daar kunnen ze op rekenen voor alles wat ze de medemens hebben aangedaan. God is een rechtvaardig God en duld geen ongerechtigheden nog van de een nog van de ander, maar ja we zullen dat moeten geloven en ons geloof zal dan ook niet beschaamd worden die tijd komt steeds nader maar we zullen nog even geduld moeten hebben, het is vaak zo moeilijk voor ons te begrijpen dat God dit toe kan laten maar het moest zo komen al is het verschrikkelijk wat we hebben onder vonden. Maar ook hierdoor zullen er velen gelouterd uit de strijd komen zij die geloofden en hun geloof in de Vader niet verloren hebben, zij zullen het zijn die de overwinning behaalden en niet diegene die het begonnen was om machtswellust, zij zullen helse pijnen ondervinden voor hun onmenselijke handelingen op hun medemensen.
Maar nu stap ik weer van dit onderwerp af anders wordt mijn brief al te sentimenteel en dat is ook niet goed voor ons, we hoeven niet al te somber te zijn want achter de wolken schijnt de zon.
Heb je mijn brief al ontvangen van twee meter lang aan een stuk?
Nu vanavond hoor ik juist van mijn kameraad die net met een pakje thuis komt, dat er voor mij wel een vrachtbrief aangekomen is maar het pakje is er niet bij, hoe of dat nou zit weet ik niet, het kan ook bij het laatste bombardement op Kassel zoek geraakt zijn of vernietigd of gestolen je weet het niet, ik hoop dat je niet al het rook materiaal wat we nog hadden er in hebt gedaan, want dat zou erg zijn, er zijn nog veel meer pakjes weg van de jongens hier allemaal van de laatste week dus het bombardement zal wel de oorzaak zijn, maar we wachten maar af wat er van terecht komt ja je moet maar boffen hé.
Ik schei er nu maar weer mee uit het is nu twaalf uur en ga ik maar weer naar mijn bedje toe.
Nu vele zoenen van mij, de hartelijke groeten aan allen en tot ziens maar weer, daag schatje


Fritzlar 9-10-1943

Alles is goed dus maak je niet ongerust.

Het is zaterdag 12 uur s'avonds.

Aan mijn lieve vrouw en kind.
Ja hier is die weer ik ben er nog steeds en aangezien onkruid niet vergaat zal het nog wel even duren voordat ik er niet meer ben,maar maak je over mij geen zorgen, al vindt ik het jammer voor jou dat ze je ongerust gemaakt hebben, maar alles staat hier nog op zijn poten er is hier ook niets gebeurd dat is de waarheid,alleen Kassel is zwaar getroffen en dat is nog 28 kilometer hier vandaan, ja vanuit de lucht is het maar een stukje dat geef ik toe maar tot nu toe hebben we niets geleden, wij liggen hier bijzonder goed, ik ben zelf nog steeds in een goede conditie en ben blij dat jullie het ook goed maken, nu zal ik even antwoorden op je laatste brief uit het pakketje met rookgerei wat je me gestuurd had, en ik zal even opgeven wat 

er in de bus zat : 1 beker appelstroop, 4 pakjes shag, 4 pakjes Consi 

 

en 3 sigaren en 4 pakjes vloeitjes, klopt dat, het pakje zat tenminste nog dicht, nu kan je voortaan ook in een doos oversturen, maar dan wel stevig verpakken.
Een pakje die ik hier ontvang daar moet ik een gulden voor betalen en als ik het goed heb kost het jou 5 gulden en mag je 20 kilo oversturen voor die prijs.
Mijn schoenen zijn weer gemaakt en daar loop ik alleen zondags op in de week draag ik klompschoenen, ondergoed heb ik nog niet nodig ik heb dat ene nieuwe stel wat ik meegenomen had nog net zo liggen, ik ben er ook zuinig mee maar al ik wat nodig heb hoor je het wel, ja het pakje kreeg ik vandaag dus is het 12 dagen onderweg geweest misschien heeft het door de omstandigheden hier of daar een poosje gelegen.
Wat vindt ik het fijn dat Gerardje zo flink wordt 14 pond dat is al een hele baas ja hij zal zijn papa eens zien, dat duurt niet lang meer we schieten al op, maak je niet bezorgd alles komt goed ik blijf steeds in gedachten bij jullie. Nu lieveling doe iedereen de groeten en voor jou en Gerardje vele zoenen van je liefhebbende man, daag.


Fritzlar 10-10-1943

Het is zondag.

Lieve vrouw en kind.

Ik verzin.
Ja nu gaan we weer beginnen.
Om weer wat te verzinnen.
Iedere dag een brief of kaart het is te veel.
Maar ik weet al weer een hele zeel.
Dus begin ik dan maar weer te schrijven.
En mijn pen over het papier te drijven.
Ik maak het goed dat weet je wel.
En ik zit nog in mijn eigen vel.
Ik zit hier lekkertjes te roken.
En onderhand ook nog wat te koken.
Ja het is een heerlijk maal.
Al is het zonder vlees wat kaal.
Maar het gaat er toch wel in.
We hebben allen reuzen zin.
Zowel in het werken als in het eten.
Ja het eerste zou ik haast vergeten.
Het eten niet hoe kan je dat nou denken.
Waar wij zo erg veel zorg aan schenken.
Als wij het zo altijd houden zeg.
Dan blijf ik nog een jaartje weg.
Je hoeft over mij niet ongerust te maken.
Want het vlees wordt dikker op mijn kaken.
Ik hoop dat het jou ook zo vergaat.
Het kan nu goed dus kom nou niet te laat.
Zorg dat je er even tegen kan.
Als ik weer thuis kom, ik jou man.
Als ik weer thuis kom zal ik je weer knuffelen.
En ook de kleine baas van puffelen.
Ik vindt het fijn dat jullie het maken goed.
Dat geeft mijn steeds ook weer wat moed.
Ik zou van blijdschap kunnen springen.
Zoals die rare Theo Lingen.
Vindt jij het leuk mijn schattebout.
Waar ik zo reuze veel van houdt.

Nu weer een overzicht van vandaag en ook een stukje van gisterenavond voor twaalf uur, ik moest mij melden bij onze luchtbescherming ja die hebben wij hier ook, en daar moeten we om de beurt dienst doen dat is verplicht en dat is 14 dagen beschikbaar zijn in de avond uren en daarvoor krijgen we 20 mark dat is 21gulden dan krijgen we ook s'avonds warm eten en zo af en toe krijgen we ook nog een heel brood extra dus dat is mooi meegenomen,ja het is hier nog niet zo slecht en als er geen luchtalarm is hoeven we ook niets te doen, is er wel luchtalarm dan moeten we op onze post zijn en de orders afwachten dus dat gaat wel.
Nu ga ik weer verder met vandaag, we hebben een prettige zondag gehad met mooi weer we zijn s'middags om 1 uur weg gegaan en om 8 uur thuis gekomen voor de gebruikelijke maaltijd.
Het is nu alweer 11 uur en zo eten we weer aardappelen met appelmoes.
Dan nog het voornaamste van alles ik kreeg zojuist die expres brief van je waar 30 cent postzegels op zat van 28-9 weet je wel die je weg gestuurd had omdat je zo ongerust was, de expres brief was niet geopend de andere altijd wel, nu schat morgen schrijf ik je weer, daag


Fritzlar 11-10-1943

Het is maandag.

Ja daar zijn we weer,ik kom nog even terug op de expres brief van gisteren, en waar je in schrijft dat hoe langer ik weg ben hoe meer je van mij gaat houden, hiermee bedoel je toch niet dat ik nog maar een poosje moet wegblijven want hoe erg zal het dan wel niet wezen als ik eens weer thuis kom, ik zou dan haast niet eens meer thuis durven komen of bedoel je dat als ik thuis geweest was dat je dan niet zoveel van mijn had gehouden.
Nu en verder vindt ik dat je onze kruideniers zaak goed laat draaien, ik weet de prijzen van de artikelen niet op dit moment en hoop dat het niet veel duurder is geworden, hebben de mensen nog een periode geen suiker gehad?
Slaapt je zus Jetje nog bij je? Ja zeker hé. ( Jet is de zus van mijn moeder )
Nu stop ik maar weer met schrijven tot morgen.


Fritzlar 12-10-1943

Nog steeds alles goed.

Dinsdag.

Lieveling hier ben ik weer.
Met een woordje klein en teer.
Je weet dat ik je zeer bemind.
Mijn liefje mijn enigst kind.
Ja wat ik op mijn hart heb schat.
Vertel ik jou 't zij vreugd of smart.
Maar veel smart zal het niet wezen.
Daar hoef je niet voor te vrezen.
Want ik maak het reuze goed.
Ik heb hier heel geen tegenspoed.
Ik hoop dat jij het ook goed maakt.
En dat het eten je ook goed smaakt.
Want jij hebt dat heel hard nodig.
Commentaar is overbodig.
Maar je weet het zelf heel best.
Wat je anders dan nog rest.
Dus zorg heel goed voor je zelven.
Ga niet te laat naar bed het liefst voor elven.
Zorg ook goed voor onze lieve jongen hoor.
Dat kan ik niet doen dus zorg jij er voor.
Het is je ook wel toevertrouwd.
He lieveling mijn schattebout.
Je ziet wel dat ik met mijn schrijven.
De tijd voor jou wat wil verdrijven.
Je hebt er zeker wel schik van.
Dat ik zo rijmen kan je man.
Maar nu ben ik weer onderaan.
En laat het rijmen verder staan.
Morgen schrijf ik je wel weer.
Dus dan maar tot een volgende keer.

Ja lieveling het is heel wat om zoveel te schrijven op een blad, maar je ziet ik kan meer als eten dat zal je nu toch ook wel weten, ik rijm heel veel het meest voor jou, voor jou mijn lieveling mijn vrouw.
Als de vrede ons nu gauw verrast, dan ben ik spoedig weer jou gast. Dan blijf ik bij je hoor mijn lieve schat, daar kan je van op aan hoe vindt je dat, ik bij jou jij bij mijn, wat zullen we gelukkig zijn, het gaat nu snel, dat weet je wel.

Nou lieveling nieuws weet ik niet meer. Mijn vriend hier doet jou de groeten, zeg allen van mij maar gedag, en wens ze allen maar veel pracht,en dat voor allen groot en klein, de vrede heel dicht bij mag zijn, want hoe hard of er wordt gestreden, het meeste leed wordt hierna nog geleden, dan zien we wel wat er van ons terecht is gekomen, wat we vroeger niet hadden durven dromen, maar ik schei nu uit het is genoeg.

De brief en het pakje waarna jij vroeg, wat je aan die jongens mee had gegeven is nog steeds niet hier en heeft misschien een andere baas gekregen.
Nou lieveling zo is het dan weer, de rest is voor een volgende keer, ik ga nu slapen, ik zit te gapen, ik wens je goede nacht slaap zacht.
Hou je maar goed hoor lieveling lekkere schat aardig ding, van mijn veel zoenen in gedachte 't liefst
hele karrenvrachten, van je liefhebbende man Ginkel is zijn van, Gerard is zijn voornaam k'zal maar naar bed gaan.

Holland bovenal zo was het en zo is het.



Fritzlar 12-10-1943

Ik denk aan jou. Ik hou van jou.

Dinsdag.

Lieve vrouw en kind.
Die ik zeer bemind.
Heel veel denk ik aan u beiden.
En zie uit naar betere tijden.
Ik wou dat ik schrijven kon ik kom.
Want het half jaar is om.
Maar de tijd is nog niet daar.
Maar zeker nog dit jaar.
Ik vindt het fijn.
Bij jou te zijn.

Lieveling ik hoop dat je het op prijs stelt dat ik ook maar alles in het werk stel om je iedere dag wat van mij te laten weten en hoop dat je daar door troost en sterkte zult vinden want ik kan het zo goed begrijpen hoe moeilijk het voor jou is zonder mij de zaken goed te laten draaien terwijl ik hier uit logeren ben en een rustig leven leidt.
Nou schat ik behoef je eigenlijk niet meer te schrijven dat ik het nog steeds goed maak, en ik hoop dat ik van jou ook steeds het zelfde mag horen.
Hedenavond om 8 uur brak er bij de jongens naast ons op de kamer een brandje uit doordat er een die alleen thuis was met een sigaret op bed was gaan liggen roken en toen in slaap was gevallen waardoor zijn strozak in brand raakte en daardoor weer wakker werd en naar mij toe kwam hollen, nou ik er zo snel mogelijk naar toe, en door de rook en vlammen heen alles wat er te redden viel weggehaald en de vlammen gedoofd, wat nogal spoedig lukte, enkel kledingstukken hebben brandschade opgelopen en de strozak en het kussen hebben veel geleden, maar gelukkig is het nogal goed afgelopen, je moet er niet aan denken dat het in de nacht was gebeurd.
O ja dat is waar ook vanavond ben ik naar het station geweest en daar was een pakje voor mij een vierkante doos dus vermoed ik dat het dat bewuste pakje is dat al zo lang onderweg is, alleen de vrachtbrief was er niet bij dus kon ik het niet mee krijgen maar dat komt wel en dat laat ik je morgen wel weten.
Tot ziens daag.


Fritzlar 13-10-1943

Denk je nog wel eens aan toen.
Het is woensdag.
Holland bovenal.

Ja het is avond en op het ogenblik 10 uur en ik zal er maar weer een uurtje aan wagen, nog steeds goed bij jou ja zeker hé, zit je al lekker bij het kacheltje, nou je neemt het er maar van hoor, bij ons stoken we nog niet, maar het is wel koud in de morgen en in de avond maar we willen ons nog niet verwennen het zal hier nog wel kouder worden denk ik, we krijgen wel iedere dag ons rantsoen brandstof maar we sparen het nog maar eventjes op, en zolang het maar enigszins kan, maar we hoeven niet in de kou te zitten als het er op aan komt, er is brandstof genoeg.
Het is weer erg rustig hier, maar als het niet rustig is blijven wij toch rustig heel geen angst, en we mogen niet mopperen wij zitten hier aardig goed en doen kalmpjes aan dat is het beste, en dat kan ik jullie ook aanraden, maar als er toch nog eens iets onverwachts mocht gaan gebeuren dan steeds rustig blijven dat is beter, hoe is het met je moeder knapt ze alweer op? Nou ik hoop dat als je deze kaart ontvangt het alweer vergeten is dat ze ziek is geweest, want ziek zijn is niets waard, pas zelf ook goed op je zelf en op de kleine jongen, dat ik me daar geen zorgen over hoef te maken, en als ik met verlof kom niet een zieke vrouw of kind aantref want dat zou niet leuk zijn en zouden we ook niet kunnen feesten, zoals we dat in het vooruitzicht hebben gesteld, ja ik ben er voor, ik verheug me er dan ook op.
Ik hoop ook dat de nieuwe verlofregeling voor ons een verbetering is en dat we dan om de 3 maanden even naar huis kunnen gaan, als dat zo is dan ben ik direct aan de beurt en kan je me spoedig verwachten dus wacht maar wat het wordt en dan kom ik met spoed.
De vrachtbrief van het pakje was er nog niet maar ik hoop dat ik het morgen in mijn bezit heb.
Groeten aan jou en de kleine jongen en het beste van zijn vader, tot morgen,daag


Fritzlar 14-10-1943

Het is donderdag.

Alles goed hier.
In de eerste plaats laat ik je weten dat ik het pakje opgehaald heb op het station hier, de vrachtbrief was er nog steeds niet, maar met veel moeite heb ik het zo meegekregen er zat geen brief in klopt dat? Ik zal even schrijven wat er in zat want de doos was aan de zijkanten stuk getrokken dus weet ik niet of er wat uitgehaald is ik hoop maar van niet, stuur voorlopig maar niets meer op, als ik wat nodig heb schrijf ik wel, maar in ieder geval geen suiker of meel en geen pudding want melk krijgen we hier niet en pudding met water smaakt ook niet, ook geen havermout of gortemout en peulvruchten, wel boter en sigaretten enz. maar etenswaren niet dat heb ik nog genoeg, ik vindt het heel leuk dat je zo zorgzaam bent maar ik heb er hier maar last van en tot nu toe red ik het wel, de peulvruchten die ik meegenomen had heb ik nog allemaal.
Wat zat er in de doos: 3 pakjes pudding 1 pakje bakmeel maar dat was kapot en de helft was er uitgelopen, 1zoetkoekje 1 pak koffie surrogaat 1 paar klompschoenen 1 trui 4 paar sokken 1 pak gortmout,ongeveer anderhalf pond suiker,1 pakje kartonnen inlegzooltjes die heb ik ook niet nodig en kan ik hier ook genoeg krijgen.
Nou ik hoop dat alles was wat je had gestuurd, wil je toch wat sturen doe het dan maar weer in een kistje en timmer het goed dicht op het pak stond dat het 9-10 afgezonden was en het lag er dinsdag 12-10 al op het station dus dan zou het hier in 3 dagen hier gekomen zijn ik snap er niets van,je schreef over een stel ondergoed nou dat zat er ook niet in maar ik heb het nog niet nodig.
Maar ik vraag me af was dat nou het pakje wat je aan die jongens had meegegeven of konden ze het niet meenemen ik kan er geen hoogte van krijgen.
Dit was het weer voor vandaag, hou je taai en goed op alles passen.
Daag tot morgen.


Fritzlar 15-10-1943

Het is vrijdag.
En niet warm.

Aan mijn lieve vrouw en kind.

Hier zijn we weer, ik kom niets te kort daar zorg ik zelf wel dat begrijp je wel, zeep of zeeppoeder hoef je ook niet te sturen, ik was zelf maar hou nog over van wat we hier als rantsoen krijgen, om te ruilen heb ik ook niets nodig.
Verkoop je nu ook keg's pudding? 

 En hoe is het eigenlijk met die suiker die ingehouden zou worden is dat al weer voorbij of gaat het niet door, denk er vooral aan dat geen suiker op de nieuwe bon verkoopt.
Het wordt nu wat kouder hier het vriest bij jullie ook, gisteravond hebben we de kachel aangemaakt ja en dat was toch wel lekkerder als je s'avonds op de kamer bent en s'morgens is het ook nog warm
als je opstaat, wel slapen we nog steeds met open ramen dat moet wel als je met 4 man op een kamer slaapt,de kamer is zo groot als onze voorkamer ongeveer 5 meter lang en 3 meter breed en daar staan dan 4 bedden in 2 stel dus want ze staan op elkaar, verder 2 grote kasten groter dan onze linnenkast die kast is in tweeën verdeeld, dan de kachel die achter mijn bed staat, ja ik had zo warme voeten gisteravond, verder 1 tafel en 4 krukjes dus dat is nog heel wat, ja ik schrijf niet zo mooi want ik doe het in mijn schafttijd het is nu half een,ik heb nu net mijn loon ontvangen en wel 180 mark dat is dus 135 gulden dus weer tevreden, en ook weer over 26 dagen ja dat is een maand want zondags werk ik niet dus wordt niet meegeteld 30-4= 26 dagen verdiend had ik nu 200 mark dus ging er dit keer 20 mark af voor belastingen enz. maar dan moet er ook nog etenswaren enz.enz. Van betaald worden, ik zal in de komende week wat geld opsturen anders krijg ik te veel van het goede, maar je hoort nog wel hoeveel ik heb overgemaakt. Het is nu bijna 5 uur en ben net van mijn werk terug en maak ik de briefkaart even af.
Verder is er geen nieuws vandaag,alleen van de overplaatsing is nu weer niets bekend, maar als je iets naar Fritzlar stuurt en ik zou er niet meer zijn dan komt het toch wel verder, want ik zal dan niet de enigste zijn die hier wegging .
Dit was het weer groetjes en tot morgen daag



Fritzlar 16-10-1943

Het is zaterdag.

Het is op het ogenblik half negen s'avonds ik zit alleen op mijn kamer de jongens zijn even naar de kantine een biertje drinken, aangezien ik eigenlijk geen bier lust ben ik niet meegegaan, het is al weer een poosje geleden dat ik bier heb gedronken dat was op het feest van dat vliegtuig waar we aan mee gebouwd hadden,maar als het erg warm is en je kan niets anders krijgen ja dan wil je toch wat drinken maar eigenlijk heb ik er geen zin in,ik hou mijn hoofd maar liever helder dat is veel beter, alles is nog steeds het zelfde hier, ik heb de hele week van niemand post gehad, ik dacht dat ik nu wel elke dag van iemand post zou ontvangen ik heb al zoveel geschreven zelfs wel 6 of 7 briefkaarten per dag, nu stuur ik nog enkele stuks weg maar ik ontvang tot nu toe maar weinig terug, maar ik hoop dat er spoedig wat los komt ik verlang er naar om van verschillende kanten eens wat te horen, ja niet dat ik in de put zit dat heel niet, maar ik zou toch wel heel graag bij jou zijn, maar ik vindt het beter om maar kalm te blijven en rustig af te wachten, ik houd het hier nog wel een poosje uit, en ben wel doorvoed en zie er goed uit en als ik terug kom zal je daar wel schik van hebben. Het is nu kwart over negen en ben even weggeweest omdat er luchtalarm was en mij moest melden, maar het was gauw afgelopen en duurde maar tien minuten en gelukkig is er niets gebeurd en hebben we toch nog een rustige week gehad, we gaan zo weer even eten, we hebben een pan aardappelen en een pan met peertjes tot onze beschikking en dat zullen we weer even wegwerken, we weten er wel raad mee en zo zorgen we goed voor onszelf.
Nou vrouwtje ik schei weer uit met schrijven en morgen schrijf ik je wel weer, lekker vrij dus heb ik tijd genoeg om weer wat stof op te doen dus morgen hoor je wel weer meer van mij.
Ik denk veel aan jullie, maar na morgen schrijf ik niet elke dag meer ik moet eerst weer eens wat beleeft hebben om weer wat te melden tot nu toe is alles het zelfde dus val ik veel in herhaling.
Hou je goed hoor vrouwtje het leed is gauw geleden en dan ben ik weer spoedig bij je liefje nu tot kijk daaag.
Je bent mijn schat weet je dat.


Fritzlar 17-10-1943

Het is zondag.

Ik denk aan jou.
Hou je maar taai hoor.
Lees je ook de binnen zijde van de enveloppen wel eens.
Hou je maar taai hoor.


Lieve vrouw en kind.

Het is zojuist half drie s'middags we hebben om een uur gegeten en mijn drie kameraden moesten werken en zo doende zit ik alleen op de kamer en zal je nog even enkele woordjes schrijven ze komen zo thuis ik hoop dat het niet lang duurt, als ze er dan zijn stop ik met schrijven,en dan gaan we dan maar weer de bergen in, het is zeldzaam mooi weer op het ogenblik het zonnetje is lekker warm dus blijf je niet thuis, binnenkort als het gaat vriezen en sneeuwen dan kan het niet meer,we zullen dan een slee in elkaar zetten en dan gaan we maar sleeën dat is weer eens iets anders.
De jongens zijn er nog niet dus of we nog gaan wandelen weet ik niet, het is wel jammer dat de jongens vandaag bijna de hele dag moeten werken, als ze dan terugkomen blijven ze liever thuis, ieder heeft hier zijn vaste kameraden en dan ga je ook niet met andere jongens op stap en nog minder met een Griet waar je ook gelukkig geen kans voor krijgt, maar enfin we kunnen er gelukkig allemaal nog al goed van buiten en de lust ervoor ontbreekt ook, en als er een zou zijn die het waagde om toch op stap te gaan dan was hij zijn vrienden hier kwijt want daar zijn ze allen heel erg op,wat ik heel goed vindt, ook al hebben ze in Holland geen verkering, dan hoeven ze hier toch niet met een Griet hier op stap te gaan,wij zijn als getrouwden hun voorbeeld, want voor ons als getrouwden is het veel moeilijker, wij missen veel meer maar als je er niet aan toegeeft dan hoeft het nooit zo ver te komen, maar denk je wat kan het mij schelen, dan ben je verloren, een zwak ogenblik en je bent weg dan ben je geen baas meer over je zelf.
Vanmorgen de kamer maar eens uitgemest de ramen en deuren schoongemaakt de tafel enz. de was in het sop gezet, mijn Piston uitgekookt en schoongemaakt nu blaast hij weer eens zo fijn,en zo was de morgen ook alweer voorbij, om negen uur ben ik opgestaan de andere drie moesten al om zes uur beginnen dus om vijf uur op, ja dan valt het niet mee hoor en dat voor de zondag en met zulk lekker weer het is nu drie uur en de jongens zijn nog niet thuis maar misschien om half vier, we zullen maar afwachten en dan heb ik net mijn brief klaar en ga hem meteen posten de brievenbus is hier vlak bij in een barak tegenover ons het is een houten brievenbus en die wordt iedere dag gelicht dus daar hoeven we ook de stad of dorp niet voor in te gaan, anders zou ik me nog al eens moeten verkleden nou en daar voel ik niet veel voor, behalve zondags dan voel ik me meer op mijn gemak dan dringt het pas tot me door wat ik thuis miste als ik altijd op mijn gemak boven aan het rommelen was waar we de goederen hadden opgeslagen, maar ja dat was nodig dat weet je wel en ik deed het ook graag.
Nu schat ik eindig weer,vele zoenen en pakkertjes voor jou en onze lekkere kleine jongen, goed voor hem zorgen, maar ja dat doe je wel daar ben ik niet bang voor, het is een lekker jochie, je zou niet slecht voor hem kunnen wezen.
Hou je goed en tot ziens daaag je Gerard.


Fritzlar 18-10-1943

Het is maandag.

Allerliefste vrouw en kind.
Ja, Hallo, Hallo hier Bandoeng ja vrouwtje hier ben ik weer, en laat je even gauw weer wat van weten eergisteren schreef ik wel in de brief dat ik nu niet iedere dag meer zou schrijven, maar vanmiddag heb ik weer een brief van je ontvangen hij is 13 dagen onderweg geweest, en ik ben blij dat ik weer goed nieuws van je mocht horen, en dat je ouders vinden dat ik zo opgewekt schrijf over mijn vakantie adres ja dat is waar waarom zou ik dat niet doen blijf optimistisch dat is veel beter wat er ook gebeurd, maar je moet niet denken dat ik blij ben dat ik hier ben maar dat is niet het geval ik was liever bij jou en de kleine jongen gebleven dat begrijp je ook wel, maar verder is het zo als ik schrijf ik verberg niets als het waar is dan is het waar en dan schrijf ik dat, en als het anders is dan schrijf ik het ook daar kan je van op aan, intussen zolang ik hier ben doe ik me tegoed met wat we hier krijgen en wat we zelf er bij organiseren in dit vakantieland maar verder hoef jij er niet naar te verlangen om ook in dit vakantieland te wezen maar jij bedoeld natuurlijk dat je dan bij mij was maar je kunt maar beter thuis zijn, ik hoop dat ik die foto van jullie beiden spoedig mag ontvangen dat zou voor mij een geweldig geschenk zijn hier in den vreemde, dus de gedroogde bloemen vindt je prachtig daar ben ik blij om en dat ze goed overkomen dat valt me erg mee, het is ook goed om enkele dingen in een volgende brief nog eens te schrijven zo als ik dat steeds doe,want als er eens een briefkaart of brief zoekraakt dan weet je van niets, ik heb hier al heel wat afgeschreven dat zal je wel spoedig merken, ja soms is het niet alleen een hele kunst maar ook een hele tour om zoveel bij elkaar te rapen, maar het is me nog steeds gelukt, nu ik deze brief ontvangen heb ben ik meteen in dat pak gortmout gedoken en heb die 2 pakjes shag er uit gehaald wat in dat vorige pakje zat ik had het nog niet gevonden ik heb ook nog gezocht of je nog ergens een brief in had gedaan ook in de 2 pakjes pudding maar mis hoor.
Met politiek bemoei ik me niet dat weet je wel, alleen schrijf ik wel eens hoe of het is maar dan heb je het ook gehad.
Over het verlof hebben we nog steeds niets gehoord maar dat komt wel we houden de moed er maar in, die twintig pakjes vloeipapier heb ik nog niet gezien, maar ik heb ze nu ook niet meer nodig ik kan ze nu hier ook krijgen, het is nu elf uur in de avond ik schei er uit en ga naar bed, we hebben alweer 2 maal luchtalarm gehad vandaag maar het was weer snel over, nou lieve vrouw hou je goed en tot ziens, welterusten en veel groeten aan iedereen daaag


Fritzlar 19-10-1943

Ik kan het niet laten.
Om met je te praten.
Dus ga ik beginnen.
Om wat te verzinnen.
Ik had om zo te zeggen.
Al op mijn bed moeten leggen.
Maar je bent geen minuut uit mijn gedachten.
En zit je net als ik steeds op post te wachten.

Het is nu half elf.
En de rest komt vanzelf.
Maar ja het einde zie ik nu nog niet.
En dat scheelt mijn ook geen biet.
Als ik jou maar kan vermaken.
Dan krijg je geen magere kaken.
Dus liefje schrijf ik jouw deze brief.
Want schattebout ik heb je innig lief.

Ja lieveling nu gaan we weer gewoon verder want anders wordt het te laat,ik zit weer alleen op de kamer de anderen moeten zoo laat overwerken,ja ik bof wel nog steeds hoor ik er niet bij maar ja ik werk overdag nog al hé zoals ik je steeds al had geschreven dus daarom hebben ze me in de avond niet nodig maar anders zou ik me dan ook ondersteboven werken en dat zou helemaal niet goed gaan ik ben onmisbaar geworden hier dat begrijp je wel hé lieveling ja ik schrijf ook steeds lieveling want waar het hart vol van is loopt de mond over, zojuist heb ik aan je broer Jelle en schoonzus Lien, en je zus Sjouk en zwager Johan een briefkaart geschreven, kijk nou maar eens hoeveel later of je deze brief ontvangt ik stuur ze gelijk weg maar ja nu is het de vraag wie krijgt hem als eerste ja je kan er toch geen hoogte van krijgende ene keer is het zo en de andere keer is het weer anders maar ik ben wel benieuwd wie hem als eerste krijgt, maar je laat het mijn maar eens weten als je weer eens schrijft, zondag de 17-10-1943 had ik een tekening in de brief gedaan heb je die al ontvangen? En vindt je hem mooi, ja zo als op die tekening zo is het hoor door de nacht klinkt mijn lied maar niet alleen s'nachts ook overdag zing ik nog vaak een liefdeslied voor jou, alleen kan je het niet horen en nu zendt ik bij deze brief ook weer een tekening op, en zo bedenk ik steeds weer wat anders voor mijn lieve vrouw, ja ik weet nu niet waar ik je allemaal een plezier mee kan doen, ik kan hier niets voor je kopen zoals een souvenir of zo iets, dus verzin ik maar wat anders zoals een tekening of gedicht of gedroogde bloemen en dat stel je wel op prijs, ik zal een enkele keer een tekening voor je maken, en die moet je zuinig bewaren, ik besteed er veel moeite aan dus het zou jammer zijn als ze in de vuilnisbak terecht kwamen, maar dat doe je niet dat weet ik wel.
Zeg schat ik geloof dat er in die bakken bij de trap in die laden dat daar nog bruine bonen inzaten, die heb je zeker al wel gevonden, het gaat nu zeker wel met de zaak je staat er wel alleen voor, vermoei je maar niet teveel en niet te laat naar bed gaan dat is niet goed voor je denk daar wel om. Het duurt wel erg lang dat ik van de familie leden en kennissen wat hoor, van mijn broer Jan ook nog niets gehoord, ik vindt het niet leuk dat ze nog niets naar mij hebben geschreven hebben maar zo gaat het vaak ik weet het wel.
Dit is het weer voor vandaag, hou je goed en tot ziens je liefhebbende man daag je Gerard.


Fritzlar 25-10-1943

Het is maandag .

Half 10 s'avonds. Mijn hart staat open.

Liefste schat en kind.

Nog steeds langs dezelfde weg en dezelfde lijn spreek ik thans weer tot je, hier alles nog steeds het zelfde dus goed, ik hoop bij jullie ook daar gaat het toch maar om, en dat het ons goed mogen gaan.
Nu zal ik nog eens schrijven wat we gisteren dus zondag alzo hebben gedaan,we zijn om 8 uur opgestaan tamelijk vroeg maar het was geen weer om er uit te gaan het was wel niet koud maar triestig en wat regenachtig,het regent hier niet veel maar als het hier regent dan ga je er ook niet doorheen, want dat is geen regen meer dan is het net of ze een douche open zetten en daar blijf je niet lang droog in, maar enfin zondag was het eens een keer anders het regende heel fijntjes en toen ben ik maar naar een wasgelegenheid bij ons gegaan en daar een douche gaan nemen nou dat is toch lekker het was kwart voor elfen toen ik daar vandaan kwam, toen zijn we ons gebruikelijke middag eten gaan nuttigen om elf uur, intussen had ik mijn was in het water en op het kook stelletje gezet opdat het vast kon koken, ja het had al een keer in warm water gestaan om te weken maar nu moest het toch afgemaakt worden en dat heb ik dan na het eten gedaan en om half een had ik de was aan de lijn hangen keurig schoon voor mijn doen nou het zijn twee lijnen vol gespannen op onze kamer,
ik zal even voelen of het al droog is dan kan ik het er zo afhalen voordat het weer zwart word van het stof van het vloer vegen,verder zijn we de middag maar thuis gebleven we hebben wat gedamd
op het dambord en zo was deze zondag middag ook alweer bijna om, maar omdat het droog was geworden zijn we het land opgegaan en hebben de boer wat geholpen met aardappels rooien, we hebben er heel wat afgehaald en daar zijn we wel een paar uurtjes mee zoet geweest,eigenlijk hebben we hem van de aardappels afgeholpen dan hoefde hij zelf niet zo veel te rooien dat begrijp je wel, we hadden hem er al wat vaker van af geholpen, en toen naar huis met de piepers alleen even het prikkeldraad omhooghouden er onder door kruipen en wegwezen we kwamen goed en ongezien over. We hebben toen ons bekende potje weer gekookt en dat naar binnen gewerkt, het smaakte weer best.
Ik heb weer wat post gehad van familie en kennissen ik heb ze direct weer terug geschreven en hoop dat ze het spoedig mogen ontvangen het zal misschien wat langer duren in verband met Kassel
dat zo hevig gebombardeerd is de hele stad is zowat geheel vernield ook het station moet getroffen zijn naar men hier beweerd vele duizenden doden die gestikt zijn in de schuilkelders door een vuurstorm, ja het is erg zoals ze nu te keer gaan,ik ben nu net weer om 8 uur met een van de jongens van onze kamer die nu een baantje als lucht beschermings-man heeft, naar de eetzaal geweest en daar hebben we allebei 5 borden lekkere macaroni soep naar binnen gewerkt dus kunnen we er voor vanavond wel weer tegen, ja het eten is een sport hier er komt heel wat voor kijken maar we weten steeds weer raad ik heb je al eens geschreven hoe we dat aanpakken maar dat lukt niet altijd,onze truc heeft vanavond de buikjes weer rond gemaakt. En dan nog even dit stuur geen pakjes meer want ik heb reisplannen (lees vluchten) en dan zou ik alles achter moeten laten wanneer weet ik ik nog niet maar ik hoop toch voor de kerstdagen thuis te zijn, maar shag en dingen als een koekje of appelstroop of boter wat ik zo achter elkaar op kan maken dat is geen bezwaar, als ik het voor elkaar
heb schrijf ik nog wel en wacht dan jou laatste brief nog af maar je hoort het nog wel, het is nog niet zo ver, nu schat allen tot ziens daaag je liefhebbende Gerard.
Zo was het zo is het en zo zal het blijven ook,daaag


Fritzlar 27-10-1943

Het is woensdag.

Lieve vrouw en kind.

Hedenmiddag heb ik jou brief ontvangen welke je op 17-1-1943 dus 10 dagen geleden naar mij hebt verzonden, nou dat is snel hoor en dat na het bombardement op Kassel ik ben tenminste blij dat ik weer wat van je mocht vernemen en dat je de filmrol met die haarspeldjes hebt ontvangen daar ben ik blij om want ik was erg bang dat het niet over zou komen omdat hij zo lang was, en was hij niet geopend schrijf me dat eens ik ben erg benieuwd.
Het is hier nog steeds het zelfde dus goed, bedankt voor de gedroogde bloemen uit mijn tuintje, zo dus het tuintje doet het nog goed, nou als je deze kaart ontvangt zal het wel afgelopen zijn denk ik maar ja het is zo weer voorjaar en dan is al het oude afgedaan, de zaken gaan dus ook goed al is het wel minder als toen ik thuis was maar ja dat kan jij niet helpen, als de verre klanten niet komen want dat zal wel de oorzaak zijn denk ik,maar we bouwen het nog wel op nieuw op als ik thuis kom dan beginnen we samen weer met nieuwe moed, ja je schrijft dat je veel lucifers verkoopt,dat begrijp ik hier kan je nog geen doosje kopen, dus maar niet te veel verkopen of je moet ze nogal makkelijk kunnen krijgen maar dat zal wel niet, maar je ziet maar en anders verkoop je ze met een paar doosjes te gelijk want hoe eerder je niets meer hebt hoe sneller ze naar een ander lopen, als je gas en licht penningen koopt steeds het korting boekje meenemen, niet vergeten, ja mezelf wassen doe ik iedere week onder de douche dat is fijn en de was doe ik ook zelf.
Overals kunnen we hier als ze kapot zijn omruilen voor een andere wel geen nieuwe maar dat doet er niet toe.
Ik vindt het fijn dat die haarspeltjes je zo goed van pas kwamen ik heb nog 3 kaartjes die stuur ik ook wel eens over, nu ik die pakjes heb ontvangen zoals ik direct had teruggeschreven eerst die bus van Hille en daarna het pak waar in het pak gortemout de shag zat en in de shag gortemout als je weer eens zo doet moet je ze in aparte zakjes doen. Ik vindt dat je nog maar weinig boter hebt hebben ze je bonnen door de neus gedraaid of heb je er zelf van gesmuld ik hoop het laatste.
De laatste dagen geen luchtalarm meer na Kassel.
Hedenavond hadden we van half acht tot half tien een film in onze eetzaal, en nu is het half twaalf geweest alles slaapt en ik ga ook verdwijnen, het is nog niet koud hier.


Fritzlar 31-10-1943

Het is zondag.

Lieve vrouw en kind.

Hier zijn we dan weer in de beste omstandigheden op zondagavond half elf, gisteren heb ik een brief van jou ouders ontvangen en die schreven mij dat het goed met jullie gaat, daar ben ik natuurlijk erg blij om, als ik dat steeds van mag horen dan van de een dan van de ander dat het met jou en ons kind zo goed gaat.
Bijzonderheden zijn er hier niet te vermelden het is na het bombardement van Kassel rustig gebleven tot nu 8 uur vanavond toen hadden we weer eens luchtalarm maar gelukkig niets gebeurd en het was om half negen weer afgelopen.
Nu verder zal ik nog even een overzicht geven van de laatste dagen tot nu toe, de hele week geveegd en ramen gewassen dus druk, zaterdagmiddag en zondagmiddag vrij geweest, ik ben zaterdagmiddag alleen gaan wandelen en toen kwam ik op een hoek waar appelbomen stonden nou en daaronder lagen appels zo groot wel een pond per stuk en niet een paar maar wel een paar mud, ja ik was alleen op pad en had er niet op gerekend om wat mee te nemen, en toen ik ze bij elkaar geraapt had stond ik met mijn handen in het haar, ik kon ze toch niet allemaal meenemen omdat ik niets bij me had, maar ik had die trui aan de je me gestuurd had en die heb ik uitgetrokken in de mouwen een knoop gelegd mijn stropdas om de hals heen geknoopt en de appels er aan de onderkant in gedaan een half mud denk ik, ze waren lekker zoet en toen naar huis gegaan,en zo hadden we weer een flinke voorraad, daarna ben ik alleen naar de bioscoop in de eetzaal gegaan, de film die er draaide was genaamd heette nacht zonder afscheid heel mooi, daaruit kon je weer eens lezen dat als je getrouwd ben en je niet aan je plicht houd je nooit meer gelukkig zal worden zowel man als vrouw.
Vanmorgen om 9 uur opgestaan een douche genomen om 11 uur gaan eten tot half een, even piston geblazen en om half drie nog wat appels gehaald met z'n drieën toen van 6 uur tot 8 uur weer een film bij ons in de eetzaal deze was niet zo leuk, de film was nog niet afgelopen maar net tegen 8 uur was er weer luchtalarm tot half negen, toen gegeten tot half tien en toen aan het schrijven gegaan tot nu toe het is nu 11 uur ik schei er mee uit, veel liefs van je liefhebbende man tot ziens en vele duizenden zoenen van mij, hou je goed ik ben steeds met jullie allen bezig in gedachten.

Holland bovenal.
Daag


Fritzlar 1-11-1943

Lieve schat en kind,

Even laat ik je weten dat ons zojuist om elf uur werd medegedeeld dat wij morgenochtend om zeven uur klaar moeten zijn voor onze reis naar Langensalza dus gaan we nu op stel en sprong nog weg, andere jongens die een maand geleden al bij ons vertrokken schreven ons dat het daar veel beter is dan hier ook het eten is veel beter en dat is wel het voornaamste, het is bij ons ongeveer 120 kilometer vandaan dus dat is niet erg ver, ik vind het niet zo leuk maar ja het is weer eens wat anders als je met vakantie bent, maar ik had toch liever de andere kant uitgegaan naar jou toe liefje.
Maar ja je weet niet wat er nog kan gebeuren we zullen maar zien wat het word, alles is hier verder nog goed, het is nu alweer maandag 1 november het is hier nog prachtig weer bij jullie ook?
Ik ga zo mijn koffers pakken en de andere boel in gereedheid brengen, ja dat is waar ook ik ga niet alleen, er gaan ongeveer 50 jongens naar Langensalza, ik ben van onze kamer de enigste maar van de kamer tegenover mij daar gaan er 3 van de 5 weg.
Liefje ik eindig nu want ik moet weer wat anders gaan doen, ik ben nu verder vandaag vrij om de boel in orde te maken dat is wel nodig ook.
Hou je goed en tot een spoedig weerzien hopelijk, daag.

Holland bovenal

Daag je Gerard

Periode: Langensalza 3-11-1943 / 5-9-1944

Langensalza 3-11-1943

Lieve vrouw en kind,
het is woensdag en ik ben gisteren verhuisd van Fritzlar naar Langensalza.
Eergisteren morgen om half twaalf kregen we bericht dat we de volgende morgen om zeven uur gaan vertrekken, naar een nieuwe fabriek van onze Firma in Langensalza.
We gingen met 38 man onderweg, 30 man met begeleiders, en ik met 7 jongens van 17 en 18 jaar in een aparte coupe.
Per ongeluk zijn de begeleiders met de 30 man een paar stations eerder uitgestapt, en we misten ze pas in Kassel waar we moesten overstappen, na lang wachten kwam de rest niet, en zijn we het station afgegaan om Kassel te bezichtigen, wat we zagen was een grote puinhoop wat nog rookte en smeulde, we zijn het station weer opgegaan, maar we hadden geen kaartjes en geen pas of andere reispapieren, want die hadden de begeleiders bij zich, we zijn toen maar in de eerste trein die aankwam ingestapt en op goed geluk naar Langensalza gereist, als ik niet met zoveel jongens was geweest had ik een vluchtpoging gewaagd maar ik kon die jonge jongens niet in de steek laten.
We kwamen om zes uur in de avond aan op station Langensalza, we vroegen de weg naar onze Firma, en kwamen na een ruim een half uur lopen aan, we melden ons bij de wacht aan en werden opgehaald en gebracht naar de kamers.
We kregen een grote kamer waar we met zes man in wonen, er staan in de kamer drie ijzeren etage bedden, met een laken en twee dekens voor ieder, per persoon een grote kast twee tafels en zes stoelen, een koffiekan en twee lampen.
De stad is groter dan Fritzlar en de mensen zijn hier veel vriendelijker.
Wij zijn op vijf man na de eerste Hollanders die hier gaan werken, het eten is hier ook veel beter.
De dag na aankomst moesten we nog voor ons zelf zorgen en konden we eten in de stad, we kregen etensbonnen en wat geld en zijn naar een restaurant gegaan, bestelde twee porties warm eten zonder bon verschillende soorten groenten en aardappelen en jus, daarna bestelde we nog een portie aardappelen groente en een half ons vlees, we moesten een bon geven voor het vlees.
Daarna zijn we weer terug gewandeld naar onze woning, we liggen niet in barakken maar in een groot gebouw met centrale verwarming.
De volgende dag in de middag kregen we eten van de Firma die hier een eigen keuken heeft, het is zonder bon en kost 33 Pfennig per dag, 

                                                                                                                                      

we kregen erwtensoep met kluif, vier volle borden hebben we opgegeten en het smaakte heerlijk.
We zijn nog niet aan het werk eerst moeten de papieren nog in orde gemaakt worden, het is hier een nieuw bedrijf dus alles moet nog opgebouwd worden er word nog niets gemaakt.
Er is tot nu toe nog geen luchtalarm geweest.
Het is hier vlak dus geen bergen.
Onze koffers worden morgen met een auto hier heen gebracht.
Van een jongen die nog in Fritzlar werkt en hier moest zijn om wat te brengen, heb ik twee pakje gekregen die je had opgestuurd, daar zat in vier pakjes shag vier pakjes sigaren en drie pakjes sigaretten,
een beker appelstroop, in het ander pakje klompschoenen, een trui, drie paar sokken, en een onderbroek, een ontbijtkoekje een pak gortmout, drie pakjes puding en een pakje bakmeel.
nu vrouw ik ga nu slapen het is elf uur.

7-11-1943

Het is zondag middag kwart over twee, we zijn net op onze kamers van het eten terug gekomen en hebben heerlijk gegeten, de soldaten krijgen het zelfde eten, want het is hier alles militair.
We kregen een flinke portie geschilde aardappelen met veel jus en varkens vlees dan nog een schotel bloemkool, daarna nog ongeschilde aardappelen met jus.Ook het het avond eten is hier goed.

We krijgen ook nog bonnen waar mee we van alles kunnen kopen in de stad, brood, aardappelen, groente, melk, boter, vlees, vet en de overige levensmiddelen en eenmaal in de veertien dagen een ei.

We hebben een elektrisch kookplaatje en kunnen ook zelf wat koken als we willen,

zaterdag en zondagavond gaan we meestal naar de stad om te eten in het restaurant van een Hotel.
Zondag hebben ze hier ook een apart menu in de soldaten keuken en dat kost 53 Pfennig met inlevering van 50 gram vlees bonnen.
Als we in de stad gaan eten, kan dat zonder bon en per portie kost dat 67 Pfennig, als je extra wil dan moet je voor het vlees een bon geven, we drinken ook vette bouillon en dat kost 20 Pfennig, er is hier geen gebrek aan eten.
Je kan in de stad ook lekker gebak kopen, maar dan moet je er ook een bon bijgeven.
                                                   

10-11-1943
Onze koffers uit Fritzlar zijn gisteravond aangekomen, we hebben er een week op moeten wachten daarin bevond zich o.a. onze werkkleding, daardoor liepen we in onze goede kleding rond,
we mochten daar niet in werken,
we kregen vrijaf, maar nu zijn we aan het werk gegaan, we staan de hele dag te boren met een elektrische boormachine het is geen zwaar werk en ik vind het wel leuk om te doen
De werk tijden zijn anders dan in Fritzlar we werken van half zeven in de ochtend tot vier uur in de middag met een uur en een kwartier schafttijd er tussen.
Als we klaar zijn met werken dan gaan we naar onze kamers om ons te wassen en om te kleden, om half zes zijn we dan allemaal weer bij elkaar voor het avond eten dat kost 1 Mark in de week en we moeten daar 100 gram havermout bonnen bij inleveren, en bonnen voor de groente, aardappelen, en vlees, maar je kunt zoveel krijgen als je lust.

14-11-1943
Het is zondagavond 11 uur.
Ik ben vanavond naar de film geweest met als titel: Vrouwen zijn geen Engelen.

Een paar dagen geleden zijn we ook naar de film geweest, met als titel: Moederlied van Benjamin Gigli

Naast mijn kamer is gisteren een brandje geweest in de kamer sliepen 4 jongens van 17 en 18 jaar eentje had in zijn bed een sigaret zitten roken en was in slaap gevallen
Zaterdag middag waren we al om elf uur klaar, vandaag moesten ze allemaal werken behalve ik, en daardoor kon ik naar de kerk gaan hier de dienst is van 10 tot 11 uur.
Het is nu half twaalf en ik ga naar bed.

18-11-1943

Mijn adres is nu,
G van Ginkel, Junker Werke A.G
Fliegerhorst.Langensalza.
Blok A kamer 64
Duitsland.

Terwijl ik hier vanavond zit te schrijven bij kaarslicht omdat er luchtalarm is, hoor ik de Engelse vliegtuigen in grote getallen over ons heen vliegen, waar naartoe dat weet ik niet en het is al de tweede keer vanavond.
En het duurt wel bijna een uur voordat het weer stil word, maar we zijn niet bang.
Gisteravond zijn we naar een Variété avond geweest in de stad, we genoten van de voorstelling, helaas kon het programma niet afgewerkt worden omdat er twee maal luchtalarm was, het was juist een erg leuke avond in het orkest zaten vier Hollandse jongens.
Het bedrijf waar ik nu werk is een nieuw bedrijf waar alleen maar vliegtuigen worden gerepareerd, wij zijn nu flink aan het werk gezet en moeten nu zo snel mogelijk vakmensen worden.

22-11-1943

Het is nu Maandagavond, kwart voor negen en weer is het luchtalarm en reuze druk in de lucht, maar we blijven rustig en hebben geen angst.
Vandaag je brief en de foto van jouw en ons kind Gerard ontvangen.

Vanavond was er bruinebonensoep met blokjes spek, en daarvan heb ik zeven borden opgegeten ik kon bijna niet meer lopen.

28-11-1943

5-12-1943
Het is zaterdagavond 10 minuten voor 12
Vanmorgen is mij medegedeeld dat ik in februari met verlof kan en dus niet met de kerstdagen thuis kan zijn.
Kan je mij misschien nog wat rookgerei opsturen, ik heb hier maar 3 sigaretten per dag, dus dat is niet veel.
De werktijden zijn veranderd, we beginnen nu om half acht tot kwart over vijf dat is veel beter dan hoef ik niet zo vroeg uit bed.
Het heeft de afgelopen nacht hard gevroren.
Het is nu zondagmiddag half twee, we zijn zojuist teruggekomen van het eten we kregen soep vooraf zoals elke zondag en daarna aardappels met witte kool en rundvlees en jus daarna hebben we nog tweemaal eten gehaald.
Vanmorgen zijn we hier in een kerkgebouw geweest, en daar sprak een Dominee die in Holland heeft gewoond van 1929 tot 1942
na de dienst kwam de Dominee naar ons toe gaf ons een hand en vroeg in het Hollands hoe het met ons ging, hij vertelde ons dat hij in Rotterdam en in Utrecht veel diensten had geleid.
We gaan zo naar de stad om in een lunchroom koffie met gebak te gebruiken.

8-12-1943

Vandaag zijn er bij ons een paar honderd Italiaanse krijgsgevangenen aangekomen, en ook ongeveer 40 Franse jongens en meisjes die overgeplaatst zijn van Mulhausen naar hier, waar ze eerst gewerkt hebben.
Ons bedrijf bestond tot nu toe uit ongeveer 200 man.
Omdat ik moeilijk aan tabak kan komen rook ik nu pepermuntthee surrogaat, en dat stinkt flink.

10-12-1943

Het is vrijdagavond 10 uur.
Soms doet de post er 6 weken over voor dat ik iets ontvang van uit Holland, maar dat komt omdat de post eerst door de censuur heen moet, en als het ze niet bevalt wat er in staat krijg ik niets, of er worden stukken uit geknipt, dat is toch vaak ook zo als je een brief van mij krijgt, maar het komt toch ook wel voor dat de brief niet is geopend en dan is hij in 5 tot 14 dagen hier.
Ik heb een tekening voor jullie gemaakt voor de kerstdagen omdat ik niet bij jullie kan zijn om dat mee te vieren.

Er is hier een getrouwde jongen die recht had op verlof en hij zou met de kerstdagen naar huis gaan, maar omdat er geen plaatsen genoeg in de trein zijn, wordt zijn verlof een maand uitgesteld.
Ik heb hier gehoord dat er op 3 december in Utrecht op de Biltstraat een granaat afgeschoten was uit een vliegtuig en dat er 4 doden zijn en veel winkelruiten kapot.

NO.21
19-12-1943

Lieve vrouw,
Het is zondagavond 10 uur
Voor de feestdagen krijgen we 30 sigaretten waar we bonnen voor moeten geven, we zouden koffie krijgen en wat schnaps maar dat gaat niet door.
Om met de kerst wat lekkers te hebben bakken we zelf wat pannenkoeken, ik heb daarvoor meel en suiker aangevraagd, en zo kunnen we dan feest vieren.
Gisteren avond hebben wij onze kamer met takjes groen versiert voor de komende kerstdagen, om de foto die aan mijn kast hangt van jouw en Gerardje heb ik ook groene takjes gedaan.
Aankomende dinsdag word er hier een kerstavond gehouden waar wij ook een bijdrage aan leveren, wij gaan liederen zingen voor het publiek, omdat wij daarom hebben verzocht zal er ook een kerstavond worden gehouden voor alle buitenlandse arbeiders die hier werken.
Ik heb veel verdriet dat ik met de kerstdagen niet bij jullie kan zijn, ik verlang er zo naar, mij hart krimpt ineen als ik er aan denk.

NO.23
25-12-1943

Groeten uit Obervellmar.

Het is zaterdagmiddag half drie.
Even laat ik je weten dat ik onderweg ben naar jullie, ik heb al een derde van de reis er opzitten, tot nu toe gaat alles goed, en ik hoop dat de rest van de reis ook goed gaat, ik stop nu met schrijven want de trein vertrekt zo.
Ik hoop spoedig tot ziens, vele zoenen en ook kleine Gerardje veel liefs van zijn pappie.

26-12-1943
Kaldenkirchen.

Allerliefste vrouw en kind,

Ik zit hier op het station te wachten op de trein.
Gisteren heb ik je een briefkaart geschreven dat ik onderweg was naar Utrecht, maar ik moet je mededelen dat ik weer op de terugweg ben naar Langensalza, onze vluchtpoging is niet gelukt.
Met een vriend ben ik op stap gegaan, we zijn tot aan de grens zonder problemen de tweede kerstdag s'morgens om 7 uur aangekomen, daarna zouden we proberen de grens over te gaan, maar het mislukte, we gingen van het station af, en even later werden we aangeroepen door de Duitsche politie, mijn vriend die voor mij uitliep kon wegkomen, maar omdat ik bleef staan en geen reisvergunning kon tonen werd ik meegenomen en in een ondergronds hok gestopt, toen ik binnenkwam zat er nog een gevangene in, die zat er al een dag en hem was medegedeeld dat hij 3 maanden straf zou krijgen, na een paar uur werd ik verhoord, ik vertelde dat ik zo graag naar vrouw en kind wilde voor de kerstdagen, ik denk dat ze dat hebben begrepen, ik werd vrijgelaten wat een wonder is. ik kreeg daarna een stempel in mijn pas van de grenspolitie dat ik was teruggewezen naar Langensalza.

27-12-1943

Langensalza.

Ik ben weer terug, de eerste en tweede kerstdag heb ik je een briefkaart geschreven, de eerste even voorbij Kassel en de tweede in Kaldenkirchen dus op een afstand van 1 kilometer van Holland, ik had gehoopt bij jullie te zijn op de tweede kerstdag en met oud en Nieuwjaar maar het heeft niet zo mogen zijn, ik ben hier weer goed aangekomen en wacht maar tot ik officieel met verlof kan gaan.
Ik zal nu mijn reis beschrijven, ik kan helaas niet alles op papier zetten omdat de brieven vaak opengemaakt worden en door de censuur gelezen.
Vrijdagmiddag voor kerstmis om kwart voor vier met een vriend per trein uit Langensalza vertrokken naar richting Holland, wij mochten natuurlijk nog geen kilometer reizen dus het was een gevaarlijke onderneming, we gingen steeds van station naar station en elke keer opnieuw een kaartje kopen en in de nacht als er geen treinen meer reden sliepen we niet maar liepen tot in de ochtend vele kilometers in de sneeuw naar een ander station, eindelijk kwamen we de tweede Kerstdag om 7 uur in de morgen in Kaldenkirchen aan, we hebben blaren op de voeten van de grote afstanden die we lopend hebben afgelegd.
Op onze reis hebben we veel verwoeste steden gezien, het zag er verschrikkelijk uit.
In de treinen zaten maar weinig mensen omdat bijna iedereen kerst aan het vieren was. We stapten uit met 3 Duitsers 1 Politieman en 2 burgers, omdat we maar met weinig mensen uitstapten vielen wij op met onze bagage zo vroeg in de morgen aan de grens en een Politie man achter je aan lopend, we waren een paar honderd meter van het station af of we moesten halt houden, ik stopte maar mijn vriend die voorop liep bleef langzaam doorlopen, hij was vlak bij een hoek van de straat en kon er toen van doorgaan tot grote verbazing van de Politieman die even was afgeleid om mij aan te houden, ik had geen reispapieren en moest mee naar het politie bureau, in de cel gestopt, daarna aan een verhoor onderworpen en weer in de cel gezet bij een jongen die uit Eindhoven kwam, hij zat al een dag gevangen, en had ook geprobeerd om de grens over te komen, op 2 meter na was hem dat gelukt, maar werd toch nog gepakt, en gaat voor 3 maanden naar een strafkamp in Kleef waar hij grond werkzaamheden moet verrichtten.
Om half acht zat ik in de cel, verhoord, cel in tot half twaalf, toen moest ik weer bij een grote baas komen waar ik weer een verhoor moest afleggen,

dat is goed afgelopen en na een waarschuwing dat ik niet meer in Kaldenkirchen mocht komen ben ik vrijgelaten, en daarna melden bij het arbeidsbureau in de buurt, ik moest weer alles vertellen en daarna kreeg ik een heerlijke warme maaltijd met pudding na en een kop koffie en in de middag nog eens een schaal warme soep, ik kreeg als verrassing een pakje met 5 sneden brood met boter en worst en een pakje sigaretten.
Ik kreeg een bewijs mee dat ik naar Langensalza mocht reizen, ik moest dat wel zelf betalen, zodat het hele avontuur me in totaal 60 Mark heeft gekost.
Maandagmorgen om half acht was ik weer hier, maar deze kerstdagen in het jaar 1943 zal ik nooit vergeten.

NO.27
6-1-1944

We krijgen nu geen bonnen voor het eten meer om zelf te kopen wat we willen, we moeten afwachten wat we te eten krijgen er word nu voor ons gezorgd.

16-1-1944

Verleden week dinsdag zijn we verhuisd in het zelfde gebouw van Blok A naar Blok D en het kamer nummer is nu 79 jouw brieven komen als je ze nog naar het oude adres had geschreven wel aan, ik krijg ze in de middag in de eetzaal uitgereikt als er wat is aangekomen.
Ik moest voor het eerst na een half jaar op zondag werken van half acht tot 12 uur en dat blijft zo, de werktijden zijn ook veranderd en wel van 6 uur tot 5 uur in de middag met een uur schafttijd dus 10 uur per dag, maar ons loon gaat daardoor ook omhoog, vorige maand kreeg ik 114 Mark en nu 120 Mark en 45 Mark scheidingsgeld omdat ik getrouwd ben.
Ik heb nu heel veel werk en ben nu monteur geworden dus vakman, en ik heb nu 3 jongens en 2 Poolse meisjes bij me, die me moeten helpen,
De werk tijden zijn ook weer aangepast, 6 uur beginnen tot 5 uur, zaterdag van 6 uur tot 6 uur, en zondag van half acht tot 12 uur.
Het werk is nu voor mij veel zwaarder geworden.
Bijna elke dag is er luchtalarm maar hier gebeurd er niets en zijn we voorlopig veilig.

6-2-1944

Van mijn vriend waar ik mee naar Holland wilde vluchten hebben we nog steeds niets gehoord, we denken dat hij toch opgepakt is, omdat er steeds nog brieven uit Holland voor hem komen.
Ik heb bijna geen sokken meer, en loop op blote voeten in mijn schoenen, ik kan hier geen sokken kopen.
Alleen zaterdag en zondag draag ik sokken, de gaten die daar inzitten heb ik dicht gemaakt door stukjes uit een oude versleten sok er over heen te naaien, ook de schoenen repareren we zelf, er is hier geen schoenmaker.

17-2-1944

Zojuist hebben we gehoord dat mijn vriend Hilbers waar ik mee wilde vluchten te werk gesteld is in Krefeld.
Misschien kan ik binnenkort met verlof, maar ik moet daarvoor eerst iemand vinden die in de zelfde hal werkt, de 3 jongens die mij moeten helpen willen geen borg staan, omdat ze bang zijn dat ik dan niet meer terug kom, en ze dan zelf geen verlof meer krijgen.
Na lang praten heb ik iemand gevonden uit een andere hal die wel borg wil staan, en van mijn Chef kreeg ik ook toestemming, maar wanneer ik weg mag dat weet ik niet en kan nog wel even duren.
Bij een fotograaf hier in de stad heb ik een paar foto's laten maken, ik zal ze opsturen en hoop dat ze aankomen, het is verboden foto's te sturen maar ik probeer het toch maar.
Er is de laatste tijd niet zo vaak meer luchtalarm.
We mogen nu geen brieven meer schrijven zonder vergunning van de politie, we moeten eerst een vergunning halen en mogen dan 2 brieven schrijven in de maand, briefkaarten mogen we wel versturen.

23-2-1944

Er is nu heel vaak luchtalarm zowel overdag als in de nacht, en ik word nu wel een beetje angstig.
Ik heb het erg druk, we werken nu ook langer, tot 10 uur in de avond en ook zaterdag en zondag van 6 tot 5 uur en dat is heel zwaar, er zijn weer nieuwe machines gekomen en ik heb nu 12 man personeel om mij te helpen.
Ik geef nu leiding aan 3 Hollandse jongens 3 Franse meisjes 3 Poolse en 3 Russische meisjes.

12-3-1944

We werken nu 70 tot 80 uur in de week, vaak van 6 uur in de ochtend tot 12 uur in de avond.
de hele week geen luchtalarm gehad.

15-3-1944

Ik heb nu ook brandwacht en moest vannacht kwart voor 3 voor een luchtalarm naar mijn post, maar het bleek loos alarm.
vandaag ons maand salaris over 27 dagen werken, de belasting, ziekenfonds en 28 mark voor het eten is er dan af, en ik ontving 150 mark.

26-3-1944
Het is zondag,
Vandaag ben ik vrij
Vrijdag is er een Engels vliegtuig aangeschoten en deze wierp zijn bommen af boven onze stad die nu zwaar getroffen is,
onder de bevolking zijn 10 doden gevallen en waar de bommen gevallen zijn is het nu een grote puinhoop.
We krijgen nu weer andere werktijden het is nu van 7 uur in de morgen en tot 7 uur in de avond.
Vannacht om half 3 is mijn vriend Hilbers weer bij ons teruggekomen, hij heeft in Anrath bij Krefeld 8 weken gewerkt daarna werd hij 6 weken ziek, hij had Difterie opgelopen en hij is nog niet genezen, hij heeft het wel goed gehad met eten en drinken, maar is door zijn ziekte er mager geworden, hij zal naar het ziekenhuis in de stad gebracht worden.

2-4-1944

Het is zondagavond 9 uur.
Vandaag heb ik gewerkt van 7 tot 5 uur, vanavond wordt de klok 1 uur teruggezet.

4-4-1944
Er is alle enkele dagen niet zo veel te doen, we zijn nu te tewerkgesteld in de stad om een spinnerij te slopen, alle weefmachines moeten er uit verwijderd worden, na een half uur lopen, beginnen we om half 7 met een ploeg buitenlandse meisjes tot 7 uur in de avond, dan nog een half uur lopen, dan naar de eetzaal tot kwart over 8 dan gaan we naar de kamers wassen ons, praten nog wat met de jongens en gaan om 10 uur naar bed, anders houden we het niet uit, ik sta veel op een ladder en er is veel zwaar sjouwwerk met ijzer, en zo lang werken is erg vermoeiend.
De meisjes zijn ondergebracht in een apart gebouw en wij mogen daar niet komen, en zij mogen niet bij ons komen, er is regelmatig controle en er staat flink straf op.

8-4-1944

Gisteren was ik weer bezig met slopen in de spinnerij, in de middag werd ik weggehaald omdat er weer werk was en ik ben doorgegaan tot 10 uur.
Morgen is het de 1e Paasdag en we moeten de twee dagen gewoon doorwerken.

11-4-1944

Donderdag avond,

Gisteravond om 9 uur was er luchtalarm we hebben tot 12 uur in de schuilkelder gezeten.
de eerste paasdag was het rustig maar de tweede dag was het weer mis, in de middag was er weer luchtalarm.

19-4-1944

Omdat ik zulke lange dagen werk en ook nog brandwacht ben krijg ik 900 gram brood meer dan de 3000 gram brood die ik al had in de week, dan nog 180 gram worst en 90 gram boter.
Voor het beschikbaar zijn als brandwacht krijg ik 21 Mark in de week, 600 gram broodbonnen 100 gram vlees 20 gram boter en 50 gram pudding bonnen.
Door dat ik zoveel werk krijg houd ik nu geld over, Ik stuur je 150 Mark en 71 Pfennig per postwissel.
Ik heb bij ons bedrijf werkschoenen gekocht, zodat ik mijn eigen schoenen, waar niet veel meer van over is kan uitsparen.
Het verlof is weer uitgesteld, en ik wil zo graag naar jullie toe, ik zit nu al 10 maanden in Duitsland.

19-5-1944

Het is zaterdagmorgen half 8 en ik zit in de eetzaal en schrijf snel een brief, we werken al vier dagen dag en nacht door zonder te slapen, ik val haast om van de slaap en vermoeidheid, maar we moeten doorgaan.
ik maak per postwissel 376 Mark en 79 Pfennig naar je over.

We zijn weer verhuisd en liggen nu 2 verdiepingen hoger, op de zolder alle Hollanders bij elkaar, omdat er steeds meer Duitsch personeel bijkomt gaan we volgende week weer verhuizen naar houten barakken.
Het adres is nu.

G van Ginkel
Langenwerke 15
Spitsboden Blok D
Duitsland.


31-5-1944

Met de Pinksteren moeten we doorwerken tot 7 uur in de avond.
Ik heb met Italiaanse arbeiders hier voor brood geruild, ondergoed , onderbroek en hemd. Ik kon ook nog 2 paar tweedehandse schoenen kopen, maar ik loop nu zonder sokken in mijn schoenen omdat ik geen sokken meer heb, ik kon ze niet meer repareren er was bijna niets meer van over.
Om mijn ondergoed te sparen loop ik nu naakt in mijn overal.
Mijn vriend Hilbers ligt nog steeds in het ziekenhuis.

17-6-1944
Het is zaterdagavond 10 uur,

Ik kon je nu pas weer schrijven omdat we op 12 juni met 4 man opgepakt zijn en 4 dagen in de gevangenis hebben gezeten, en daarna nog 8 dagen in een Gestapo strafkamp, daar mochten we niets schrijven.
Onze Firma heeft al het mogelijke gedaan om ons vrij te krijgen, we werden door onze Firma opgehaald, volgende brief vertel ik daar meer over.
ik kom net van het werk en heb 15 uur aan een stuk gewerkt, eergisteren 17 uur achter elkaar.
maandag beginnen we weer om half 7 en moeten we aan een stuk doorwerken tot dinsdag avond.
We horen hier zojuist dader een nieuw wapen is ingezet ( V2 ) en dat de vergelding tegen Engeland is begonnen.
Deze week zal ik per postwissel 120 Mark en 37 Pfennig naar je overmaken.



23-6-1944
No: 80
Ik zal je nu vertellen hoe het is gegaan en waarom we opgepakt zijn.

Omdat we met de Pinksterdagen moesten doorwerken kregen we een week later 2 vrije dagen,
zaterdag en maandag, zondag was al een vrije dag zodat we 3 dagen vrij waren, omdat een jongen van ons naar onze Firma in Fritzlar zou vertrekken om speciaal gereedschap op te halen, we hadden al een tijd vluchtplannen en zo konden we uitzoeken hoe we dat het best konden doen, natuurlijk wilde we wel mee reizen, de jongen had reispapieren gekregen, nadat we toestemming hadden van de Werkplaats chef, konden we mee, we vertrokken laat, en kwamen om 1 uur in de nacht aan in Kassel we moesten wachten tot 5 uur voor de trein naar Fritzlar zou vertrekken, om een slaapplaats te vinden zijn we in een lege coupe gaan slapen van een ander treinstel die ook op het station stond, de jongen met de reispapieren bleef achter in de andere trein.
Om 3 uur werden we gewekt door de politie die vroegen ons om de reispapieren, die hadden we niet, we vertelden dat een jongen met de reispapieren in de andere trein zat, ze deden geen moeite om de jongen te zoeken, we werden meegenomen naar het politie bureau en in de cel gestopt, daar hebben we 3 dagen gezeten, en zijn toen overgebracht naar een Gestapo strafkamp in Breitenau, ons haar werd kort geknipt en we kregen een gestreept gevangenispak aan, in dat kamp hebben we ontzettend hard moeten werken, werden slecht behandeld en kregen weinig te eten, wat koolsoep, we zijn erg afgevallen, bij verhoren in dat kamp deelde ik mede dat wij toestemming hadden om naar Fritzlar te reizen, ze konden dat navragen bij onze werkplaats chef, dat hebben ze gedaan, en na 8 dagen daar doorgebracht te hebben werden we vrij gelaten, en opgehaald door onze werkplaat Chef en naar Langensalza gebracht met een auto van onze Firma, de volgende dag zijn we weer aan het werk gegaan.


NO.85

Groeten van Gerard 24-6-1944

Allerliefste vrouw en jongen.
Het is op het ogenblik half zeven s'avonds en ik sta op het station van Langensalza, waar ik je nog snel even een briefje schrijf.
Vanmiddag kwam mijn werkplaats Chef bij mij en vroeg of ik zin had om met hem naar de BMW fabriek in München te gaan om een vliegtuigmotor af te leveren die daar alleen gerepareerd kon worden, het zal ongeveer een week duren voor dat het gemaakt is, daarna brengen we hem weer terug naar Langensalza, in die tussen tijd logeren we in Hotel ''De drie Leeuwen''
Ik moet nu eindigen want de trein gaat zo vertrekken, we reizen in de goederen wagon bij de kisten met motor en onderdelen.
veel liefs en kusjes, je liefhebbende Gerard.

Groeten uit München 26-6-1944

Allerliefste Jannie en Gerardje.
Ik zit op het ogenblik op een bank heerlijk in het zonnetje op de Karlsplatz in München, 

we zijn hier zondagmiddag om 3 uur aangekomen, vannacht hebben we rustig geslapen in ons Hotel waar we verblijven, we hebben niets te doen, vanmorgen moesten we eerst naar de BMW fabriek om de zaak waarvoor we hierheen zijn gekomen in orde te maken, om acht uur waren we daar alweer mee klaar, en we gaan er morgen weer heen om te kijken hoe het er mee staat. Het is een grote stad er is hier veel te zien, maar er is hier veel kapot gebombardeerd.
De trams rijden af en aan en zijn steeds overvol.

    

Dag lieve vrouw en kind.


Langensalza 8-7-1944

Geachte Mevrouw van Ginkel.

Ik geef u hierbij bericht dat u man op zijn verjaardag 2-7-1944 in het ziekenhuis is opgenomen met hoge koorts
Hopende op een spoedig herstel groet ik u vriendelijk.

H.J Hilbers

Nebenkrankenhaus Villa Weiss 15 Langenzalza (Thur) Teich 1


Villa Weiss 25-7-1944

Lieve vrouw en kind,

Ja vrouw mijn vrienden hebben je geschreven wat me overkomen is, zelf kon ik het niet meer, ik heb vlektyfus gehad een besmettelijke ziekte, en ben zwaar ziek geweest, 20 dagen lang koorts van 40,5 graden was er slecht aan toe, in de war, en was bijna gestorven, maar door een wonder ben ik er door gekomen, ik heb een experimenteel serum gehad en daardoor ben ik aan het genezen en is het gevaar nu voorbij, maar het zal nog ongeveer een half jaar duren voor dat ik weer de oude ben, ik kan ook nog niet goed lopen, en merk bij het lopen dat ik erg verzwakt ben, dus voorlopig kan ik nog niet werken.
Mijn vingers zijn nog een beetje stijf omdat deze ziekte de zenuwen aantast daardoor kan ik moeilijk schrijven maar je kan het wel lezen denk ik wat ik schrijf.
Ik lig in een katholiek tehuis en 3 lieve en goede zusters verzorgen de patiënten, wat zijn dat dat een hulpvaardige vrouwen met alles staan ze voor je klaar tot in de nacht komen ze nog bij je kijken, ik ben ze bijzonder dankbaar voor de goede verzorging die ze me hebben gegeven en nog geven.
In het zieken huis word niemand toegelaten dus ik krijg geen bezoek, er kan wel wat worden afgegeven, Nu kan ik met mijn vrienden spreken van uit het kamer raam op de eerste verdieping aan de straatkant.
De dokter zal vier weken ziekenverlof voor mij proberen te krijgen zodat ik na een jaar in Duitsland gewerkt te hebben, eindelijk een keer naar huis kan.

31-7-1944

Groeten uit Langensalza 31-7-1944

Allerliefste Jannie en zoon Gerard,

Nu lieveling hier ben ik dan weer, ik maak het aardig goed en je hoeft je niet meer ongerust te maken.
Maar nu zal ik je vertellen hoe het is gegaan voordat ik ziek werd, ik voelde mij al lange tijd niet goed voor dat ik naar München ging.
De reis naar München kwam geheel onverwachts, en binnen 2 uur zaten we in de trein met de Vliegtuigmotor in een goederen wagon, we moesten overstappen en kwamen terecht in een trein met soldaten die met verlof kwamen van het front. De volgende dag op zondag kwamen we in München aan en ik voelde me nog redelijk goed, de volgende dag ging het ook nog wel, maar s'avonds bestelde ik in het hotel waar wij overnachten warm eten toen het bord voor mij stond, en ik zou beginnen had ik ineens geen honger meer terwijl ik daarvoor nog flinke trek had, ik at 2 of 3 hapjes maar meer wilde er niet in, zelfs het vlees luste ik niet meer, ik liet alles staan betaalde en ging weg terwijl ik me steeds beroerder ging voelen, buiten stond mijn chef op mij te wachten, hij had ergens een broodje gegeten, ik vertelde hem dat ik me niet goed voelde en dat ik bijna niets gegeten had.
Van maandag tot woensdag doorgesukkeld, we zijn woensdag avond weer met de gerepareerde motor op de trein gestapt naar Langensalza, ik was erg blij dat ik weer terug ging, want alles was me onverschillig geworden en voelde me steeds slechter, in de trein konden we geen zitplaatsen vinden alles was overvol, we moesten overstappen en ook in die trein was geen zitplaats vrij, het is heel erg als je dag en nacht in de trein moet doorbrengen terwijl je je niet goed voelt, en je kunt niet zitten.
Ik werd zo beroerd dat ik in het tussenloopje op de grond ben gaan liggen, totdat de kaartjes werden gecontroleerd, ik moest opstaan, en sloeg direct tegen de grond met mijn hoofd tegen een tussendeur die openvloog, ik lag daar suf op de grond en een dame goot een heel flesje eau de cologne over mijn hoofd uit, ik kwam weer bij, ik kreeg daarna een 1e klas zitplaats, ik had een geweldige pijn in mijn maag ik kreeg van een Duitsche officier een tablet en de pijn werd minder, ik kreeg voor de verdere reis nog een tablet van hem.
We moesten nogmaals overstappen ik zoek een zitplaats in de trein en vind eindelijk een klein plekje, mijn chef heb ik echter niet meer gezien die was in de goederen wagon bij de kisten die we bij ons hadden gaan zitten omdat er nergens een zitplaats was.
Ik ben in de trein van vermoeidheid in slaap gevallen en omdat ik zo ziek was, heb ik het station waar we weer moesten overstappen niet gezien, en zo reisde ik verder totdat er weer een controle kwam en ik wakker gemaakt werd, ja kaartje had ik niet die had mijn chef, ik kon niets anders tonen dan een vergunning van onze Firma dat ik moest reizen naar München en terug naar Langensalza, ik zei dat mijn chef de kaartjes had maar dat ik niet wist waar hij was, maar ja die was op het goede station uitgestapt en dacht dat ik er wel aan zou komen, toen werd het moeilijk ze geloofde mij niet, en ik werd naar een apart hokje in de trein gebracht waar ik werd verhoord, en na betaling van 16 Mark kon ik het volgende station weer uitstappen, waar ik in ontvangst werd genomen door iemand die me bij de politie bracht waar ik weer verhoord werd, daarna werd ik van het ene naar het andere Politie bureau gebracht, en in het laatste bureau geloofde ze mij en ze wilde me wel laten gaan, maar mijn geld was bijna op ik kwam 2 Mark te kort voor de terugreis, het was intussen al laat in de avond en ik werd opgesloten in een cel, ik moest daarvoor ver loopen en ik kon haast niet meer, daar aangekomen moest ik al mijn zakken uitpakken en toen dat gebeurd was werd er een cel voor mij opengemaakt en werd ik bij een Rus gestopt, waar ik kon slapen, in de cel stonden twee houten tafels en daar kon ik op gaan liggen met mijn zieke lichaam onder een deken, de volgende morgen moest ik weer naar het Politiebureau en een van de agenten met een goed hart die gaf mij 2 Mark zodat ik terug kon reizen naar Langensalza, ik weet niet meer hoe ik daar gekomen ben, maar ik ben er gekomen, in de cantine heb ik nog wat havermout pap gegeten en werd toen door een paar jongens van ons naar mijn kamer gebracht, waar ik direct op bed ging liggen het was 1 juli de jongens hebben mijn chef gewaarschuwd dat ik aangekomen was, hij kwam onmiddellijk naar mij kijken en zag hoe ik er aan toe was en heeft mij direct naar het ziekenkwartier van onze Firma laten brengen waar ik de nacht heb doorgebracht, de volgende dag op 2 juli mijn verjaardagsdag,
het was 6 uur in de morgen en werd ik wakker gemaakt door 3 Franse meisjes die bij mij werken, ze kwamen de kamer op met bloemen om mij te verrassen.
Omdat ze hier in het ziekenkwartier niets aan mij konden doen, hebben ze me dezelfde dag per auto overgebracht naar Villa Weiss waar alleen patiënten liggen met besmettelijke ziekten, ik was zo ziek dat ik dacht dat mijn einde nabij was.

2-8-1944

Ik ben hier nu precies een maand en ben erg mager geworden, ik mag nu voor het eerst naar buiten, en loop omdat het regent maar even door de tuin, het lopen gaat ook moeilijk omdat ik nog zo zwak ben, dus gauw weer naar binnen.
Mijn vriend heer H.J Hilbers is hier ook al een poosje, hij was hier al eerder opgenomen omdat hij Difterie had gehad maar omdat hij geen ziekenverlof kon krijgen is hij weer opgenomen om aan te sterken.
Zojuist kwam de Dokter en zij dat we binnenkort ontslagen kunnen worden en dat hij voor ons beiden vier weken ziekenverlof zal aanvragen om naar Holland te gaan, krijgen we geen verlof dan moeten we hier nog blijven omdat onze Firma niets aan ons heeft als we niet kunnen werken, vandaag is het een jaar geleden dat ik uit Holland moest vertrekken en verlang er naar om weer bij jullie te zijn, want een jaar van huis is wel erg lang.
We hebben voor het eerst nieuwe aardappels gegeten

6-8-1944

Het is nu zaterdagmorgen 10 uur ik zit nu op de waranda te schrijven, waar ik samen met vriend Hilbers in de openlucht slaap, we moesten onze kamers ontruimen voor nieuwe patiënten.
Vanmorgen heb ik mijn was gedaan en de was ligt nu op het gras te bleken en word mooi wit.
Het gaat steeds beter met me, al heb ik nu een steenpuist op mijn bips, ik loop veel in de tuin maar ik mijn spieren zijn erg stijf en ik ben nog niet sterk, als ik wil mag ik ook naar de stad.
Gisteren ben ik naar ons bedrijf gelopen om de jongens en mijn Chef op te zoeken, mijn Chef die mij al in de verte zag aankomen, kwam mij tegemoet gaf mij een hand en vroeg hoe het ging, ik kreeg van hem een blikje melk.
Morgen wil ik na lange tijd weer naar de kerk gaan.
Van de Dokter heb ik nog niets gehoord of hij het voor elkaar heeft gekregen dat wij met verlof kunnen gaan, maar meestal duurt dat lang voor dat je wat hoort, reken er voorlopig maar niet op, er word bijna geen verlof meer gegeven, de weermacht moet daar over beslissen of je mag reizen, maar het is nu zeer moeilijk in verband met de toestand op dit ogenblik.
Mijn vriend Hilbers heeft al vanaf april en ook daarna ziekenverlof aangevraagd maar tot nu toe zonder enig resultaat, we wachten maar af en laten de moed niet zakken.
volgende week zal ik hier ontslagen worden.

12-8-1944

Het is zaterdag morgen 10 uur en ik zit op de waranda in het zonnetje te schrijven, en ben in gedachten bij jullie.
Ik heb nu drie steenpuisten op mijn zitvlak, ik kon er niet van slapen, de grootste is nu doorgebroken, vanmorgen heeft een ziekenzuster hem uitgeknepen, ik viel zowat flauw en ben gauw gaan zitten tot de pijn wat gezakt was en toen maar weer verder, nu maar wachten tot de volgende rijp zijn.
De Dokter krijgt het verlof niet voor elkaar en we moeten er zelf achteraan.
Vanmiddag word ik ontslagen uit dit ziekenhuis en ben ik hier 41 dagen geweest.

21-8-1944
Langenwerke 15 Langensalza
Spitsboden Blok D kamer 79
Duitsland

Ik ben hier al weer acht dagen, ik kan en mag niet werken en ga achter het verlof aan omdat ik daarvoor genoeg tijd heb maar het wil niet lukken,
ondanks dat de Dokter en mijn Chef en onze verbindingsman daar ook hun best voor hebben gedaan.
Ik ga ook regelmatig naar Villa Weiss om vriend Hilbers te bezoeken, je moet de groeten hebben van hem, als ik kom vragen de zusters altijd of ik mee wil eten wat ik dan ook graag doe.
Gisterenmiddag ben ik met een jongen naar Vila Weiss gelopen om vriend Hilbers te bezoeken maar ook om te kijken of er nog post voor mij aankomt, we waren er om half vijf, ik had mijn trompet mee genomen en die andere jongen zijn mandoline, we hebben daar de de boel een beetje opgevrolijkt wat de patiënten en zusters erg leuk vonden, we zongen en iedereen deed mee, toen het etenstijd was hebben we mee gegeten dus dat spaarde ons weer een betaalde maaltijd uit.
Na het eten hebben we nog wat gezongen en muziek gemaakt, mens erger je niet gespeeld en zo hebben we de dag gezellig doorgebracht.
Van de Duitsche vrouwen die hier in de middag het eten uitdelen in de kantine krijg ik altijd wat meer, bijvoorbeeld een extra portie vlees, vooral na ons verblijf in Breitenau werden we verwend, maar dat was ook hard nodig om weer op krachten te komen, want we kregen daar alleen wat koolsoep.

24-8-1944

Sinds ik hier ben heb ik al honderd brieven en postkaarten naar jullie geschreven en dit word nummer honderdeen, ik maak het nog steeds goed.
Gisteren ben ik op de trein gestapt om naar naar het arbeitsamt in Mulhaussen te gaan omdat daar de eind beslissing word genomen over de verloven, daar aangekomen informeerde ik hoe het er mee stond, eerst wisten ze van niks, maar na lang zoeken kwam er een papier voor de dag van onze Firma met de aanvrage voor verlof, maar ze kwamen tot de ontdekking dat er geen Dokters attest bij zat en dat moesten ze beslist hebben anders konden ze niets beginnen, zo kon ik dus weer zonder resultaat naar huis gaan, en hadden ze niets voor mij gedaan, zo gaat dat ook met kleding en schoeisel, we zijn hier nu meer dan een jaar en hebben nog geen stukje goed kunnen bemachtigen ook geen schoenen, we worden van het kastje naar het muurtje gestuurd en dan kom je na veel lopen en praten nog met lege handen thuis, we repareren zo goed als het kan ons ondergoed kleren en schoenen maar door dat vele verstelwerk is er bijna niets meer van te maken.
Vandaag is onze verbindingsman weer naar het bureau geweest om er voor te zorgen dat het bewijs van de Dokter zo gauw mogelijk in Mulhaussen komt voordat de tijd is verstreken, maar ik denk dat dat niets uithaald , omdat het met de dag moeilijker en strenger word, maar we zullen het beste maar hopen en wachten af.
Gisteren is het aantal Hollanders vermeerderd met een jong geboren zoon van een echtpaar waar de man bij ons werkt, toen de man naar Duitsland moest is de vrouw meegegaan, ze waren net getrouwd, we hebben een lijst gemaakt om geld in te zamelen voor een spaarbankboekje, we hadden snel 300 Mark bij elkaar.

27-8-1944

Het is nu 7 uur zondagavond, gisterenmiddag heb ik je brief opgehaald die nog aangekomen was in het ziekenhuis, de brieven komen nu weer sneller over, zeven dagen en dan zijn ze er.
Het gaat goed met me, en de stijve spieren ben ik bijna weer kwijt, ik kan weer trapen lopen en bij ons zijn dat er veel, tien trappen van elk twaalf treden voor dat we op onze zolder zijn, het is een hele grote zolder die over alle blokken heen loopt,
Vanmiddag heb ik gezwommen, we hebben hier in ons kamp een zwembad waar we kosteloos mogen zwemmen, ik durfde eerst niet zo goed in verband met mijn zwakte, maar het ging best goed, ik ben van plan om zo nog even te gaan, het is erg warm buiten en op onze zolder is het bijna niet uit te houden, ik ben al aardig bruin gebrand.
Ik heb nog niets over verlof gehoord, wel dat de verloven van de soldaten zijn ingetrokken dus is het weer moeilijker geworden.

29-8-1944
het weer is omgeslagen en het lijkt nu wel herfst, maar we hopen dat we nog wat mooie dagen krijgen, van verlof heb ik nog niets gehoord maar mijn koffers heb ik al gepakt je weet maar nooit.
Het kindje wat vijf dagen geleden was geboren is gestorven en de ouders zijn erg verdrietig, wij zijn er ook van onder de indruk, we zijn meegeweest naar de begraafplaats waar de kleine aan de aarde werd toevertrouwd, de ouders moeten nu hun kind hier achterlaten als ze weer terug gaan naar Holland, van het geld dat we op een spaarbankboekje zouden zetten hebben we een krans en een steen gekocht.

3-9-1944

zojuist je brief ontvangen van de 29-9-1944 deze heeft er maar vijf dagen over gedaan dus het nieuws is nog vers.
Mijn vriend Hilbers is nog in het ziekenhuis hij loopt slecht en heeft last van hartkloppingen.
Nu schat als alles door gaat ben ik spoedig thuis, ik heb net gehoord dat de papieren klaar liggen, en dat ik overmorgen mag vertrekken naar Holland ik krijg veertien dagen verlof en moet me 20-9-1944 weer terug melden.
Ik doe deze brief nog snel op de post, ik weet niet hoelang ik onderweg ben en misschien heb je deze brief wel eerder zodat je weet dat ik er aan kom.

Tot ziens,
je liefhebbende man