De Jongens schreven veel brieven naar huis
Fritzlarbrief 15 november 1943
Geschreven door Ben v.d. Linden (Fritzlar) aan Lambert van Roosmaelen
Aan: Lambert van Roosmaelen Limburg Brouwerstraat 16, Utrecht.
Hallo die Lambert!
Jan Steef Truus Dick Annie Bet Willie Geert
Hoe gaat het met jou. Alles kits natuurlijk. Is het al uit met Sjaantje? Met mij gaat het tot nu toe vrij goed. Een beetje veel gerantsoeneerd wat het bikkesement betreft, veel modder en rotzooi: geen bestrating en veel regen, een houten barak voor 28 man per kamer en in totaal 4 kamers. Eigenaardig is aan de ene kant de 12 dagen die ik nu hier zit zijn omgevlogen, terwijl aan de andere kant het al een eeuw geleden lijkt dat ik uit Holland vertrokken ben. Ik wijt dat toe aan het feit dat iedere dag tot op heden rijk is geweest aan gebeurtenissen. Ik ben hier in 12 dagen achtereenvolgens geweest: houthakker (bomen uithakken) grondwerker, bankwerker, draaier, sloper. Gemolesteerde werktuigen achtereenvolgens: 1 houweel 1 hamer 3 boren 1 vijl en een boormachine + 1 vinger + het materiaal wat verwerkt moest worden.
Ja jong dat is het resultaat als ze een onervaren z.g. vakman aan het werk zetten. Alles gebeurde natuurlijk volkomen per ongeluk. Ondertussen beginnen zij mij hier enigszins te kennen. De chefs zitten mij hier de hele dag op m’n hielen om me aan het werk te zetten. De W.C. Is het enigste toevluchtsoord. Ja Roosje het is hier inderdaad heel heel anders leven als in Holland. Ik geloof dat je na een jaar een heel eind van papkindjes tot man hebt omgevormd. Wij hebben hier op onze kamer een club gevormd. n.l. W.I.K. d.w.z. Willen Is Kunnen. Het doel is natuurlijk pro forma het rein houden van onze kamer en bevordering van de gezelligheid, discipline en orde. Deze club is een geweldige steun in ons lagerleven en helpt het leven hier draaglijk te maken. De gitaar brengt uitermate goede diensten. Het D.A.F. (Deutsche Arbeits Front) heeft ook reeds 1 x een avond voor en door Hollanders georganiseerd. Het stond op hoog peil, maar wij hebben gelachen en dat ist die Hauptsache.
Gisteravond om 7 uur naar de kerk geweest. Een aparte H. Mis in plaats van lof voor mensen die moesten werken op Zondagmorgen. Als je vanaf 4 uur ’s-Middags nuchter blijft is het tevens veroorloofd te communiceren. De meisjes zijn hier vrij aanhalig. Ik liep door het dorp (stad) en werd 1 x verzocht om mee te gaan en 2 x gewoon op mijn schouder geklopt. Je voelt dan wel hoe laat het is niet. Maar ja, dat is tuig van de richel. Mij niet gezien. De keukenmeid hier, die het eten uitreikt aan de Ausländer (je wordt hier maar als vee beschouwd) heeft blijkbaar een hekel aan donker haar. Ze kijkt altijd zo vuil als ik haar m’n bord geef. Ja jong, het landlopers-vak is mij niet vreemd. Reeds twee maal de boer op geweest om brood en aardappels te schooien. Wie had dat nou ooit gedacht? Dat ik als vroegere gentleman nog eens bij Duitse boeren om eten te schooien. Toch is het wel te doen. Wij gaan met z’n tweeën en lachen ons voor iedere boerderijdeur slap. Voeren hele pantomimes op om als de deur open gaat met een armoedig gezicht om brood te vragen. Toch geeft het hier niet zoveel meer. De overstroming van de zomer heeft alle aardappels vernield. Ook het koren is goeddeels weggespoeld. De fabrieken terreinen en gebouwen hier hebben toen ook bijna tot aan het dak onder water gestaan. Roos I finish. Hou je sterk, doe aan alle vrienden en vriendinnen aan Jan en Dick Steef en Annie Truus Bet etc. de groeten en schrijf eens gauw terug. Roos de oorlog is zo voorbij. Ook Reinier Lancee heb ik al geschreven. Alle brieven voor hem zijn doorgestuurd. Lui, het beste en tot kijk. Bye Bye
Ben P.S. nummer ook jullie je brieven.
Geschreven door Ben v.d. Linden (Fritzlar) aan Steef Lauteslager
Aan: Steef Lauteslager, van Lennepstraat 39, Utrecht.
P.S. Excuses het schrift. Het licht is alweer ruim een half uur defect. Gebeurt hier gemiddeld drie keer per avond, en dan nog het luchtalarm gerekend, zitten we ± iedere avond 3 uur in het donker.
Dear Steef,
Alweer 14 dagen geleden dat ik een brief aan jou geschreven heb, dus klim ik maar weer in de pentouwen om het een en ander te gaan vertellen. Zojuist heb ik een brief geschreven aan Annie. Ik hoop dat die aankomt, want er schijnen de laatste tijd weer veel brieven te verdwijnen. Om nu maar te beginnen bij het begin. Ik maak het best, behalve ruim 5 pond gewichtsverlies geen bijzondere veranderingen in mijn lichamelijke gesteldheid. Twee kamergenoten van mij waarmee ik geregeld werkte, hebben beiden difterie gekregen. Hopelijk blijf ik er van gespaard. Want ben je hier eenmaal ziek, dan ben je al half verloren:
1e : nemen ze je niet eerder in verpleging op of je moet half dood zijn
2e : zorgen ze wel dat je er na een week weer uit bent. Beter of niet beter. Dit in verband met enige financiële voordelen voor de Junkers.
Van de week had ik nog een debat met een Duitser over het Katholicisme . Deze man vertelde zulke onzinnige kloostergruwelverhaaltjes, ik kon mijn oren niet geloven. Toen ik dan hierop het een en het ander weerlegde, werd die kwaad. Kort en goed het scheelde een haar of ik had in het tuchthuis terecht gekomen. Ja, dat is hier de mentaliteit. Och er zijn ook wel goede Duitsers natuurlijk maar die moet je niet zoeken, over ’t algemeen, onder de geüniformeerden. Het werk begint ook een beetje te wennen. De beroepen die ik achtereenvolgend beoefend heb vullen een hele lijst. Schlosser, timmerman, metselaar, sjouwer, wegenbouwkundig ingenieur, sloper etc. In het begin moest ik mijzelf een rotje werken, nu nog wel maar je kunt zo langzamerhand wel de kunst om jezelf te dekken. Zeg, hoe is het gegaan met St. Nicolaas? Tot op heden mocht ik pas een brief ontvangen en wel van Reinier. Hij maakte het goed. Verder noch van thuis noch van ergens anders een brief. Binnenkort zullen ze wel komen. Ja Steef, zeg aan Jan Visch (?) dat hij ook gauw een brief krijgt. Dammen jullie nog steeds. Is Fien Timmermans er nog? Jazz hoor je hier absoluut niet of je moet het zelf maken. Gitaarmuziek is zeer gezien. Ik ben hier officieel barakkenkapelmeester geworden. Wat een woord niet. Steef, kerel hou je taai : schrijf eens gauw terug. De groeten aan je vader en moeder, Bets Roos Jan Dick etc. etc. en tot spoedig ziens. Met een stevige vriendenhand nietwaar.
Bye Bye
Ben
Brief van Ben v.d Linden aan Jan Cornelis Voeten
Fritzlar 8 -12-1943
Hallo die Jan,
Gelukkig weer enigszins in staat een brief te schrijven. De laatste drie dagen ben ik hard ziek geweest. Griep Koorts Koppijn. Afijn ’t is weer voorbij. Ja jong dat was geen pretje. Je weet misschien wel wat Durchfall is (een ander woord voor diarree). Nu stel je voor 39° koorts. ’t Vriest buiten ruim 5 graden. De dichtstbijzijnde toilet is ruim 150 meter verwijderd. En dan ongeveer 5 x per nacht in je pyjama er uit. Je duikt maar gauw een of andere greppel in en dan maar laten vallen. Neen een pretjes is het niet. Het heeft mij dan ook menig pondje vet gekost. Maar ja, dat zullen we in de toekomst wel weer zien in te halen. Dat is anders geen pretje met dat verdomde weinige eten dat je hier krijgt. De rantsoenen zijn weer verlaagd. Het aardappelrantsoen is met de helft verlaagd. Daarentegen het koolrantsoen verhoogd. Maar ja, je voelt wel. Weinig eten en veel werken! Vet wordt je er niet van. Eergisteren heb ik de 1e brief uit Holland ontvangen. Van thuis. Dat was werkelijk een opluchting. Ik hoop spoedig ook van jullie is enige brieven te ontvangen. Van Rein heb ik ook al een brief ontvangen. Die maakt het best. Wij liggen hier met 22 man in een kamer en uitgaande van het standpunt van onze Quax (Quax der Bruchpilot was een bekende Heinz Rühmann film die ook in Nederlandse bioscopen draaide in de oorlog) Disziplin Disziplin Disziplin, das ist die Hauptsache, hebben wij ook hier in de kamer een club opgericht: W.I.K. Willen Is Kunnen. Deze club zorgt ervoor dat tussen de kamergenoten onderling verband blijft bestaan. Wij vergaderen geregeld, waarbij iedereen zijn grieven naar voren kan brengen. Gisteren is er onderzoek geweest naar ongedierte. Een der jongens bleek een paar luizen te hebben. Nu moeten we allemaal ontluisd worden. Een fraai zootje. Ja jon, zo modderen we maar aan. St. Nicolaas hebben wij hier ouderwets op Nederlandse wijze gevierd. Sinterklaas is geweest. Pakjesavond hebben wij ook gehouden. Mijn cadeaus bestonden uit een sigaret, een snede brood + een pakje juspoeder. Niet veel, maar we hebben geen van allen veel te missen.
Hebben jullie nog als Sinterklaas en Zwarte Piet gespeeld? Veel adressen afgelopen en nog wat verdiend? Schrijf eens gauw terug wil je? Zeg, voor ik ’t vergeet: jullie allen, je vader en moeder en alle anderen incluis, een zalige en prettige Kerstmis en voor straks een zalig Nieuwjaar. Ik denk niet dat ik ze allemaal kan schrijven, dus breng de anderen mijn beste wensen voor Kerstmis en Nieuwjaar over. Jan, hou je taai niet. Heb je alweer verkering? Zeker weer een Corrie, niet.
Nu kerel de groeten aan alle vrienden en vriendinnen en tot spoedig ziens!
Bye bye
Ben
Briefkaart van Piet de Moor
Fritzlar 2-2-194 
Fritzlar 2-2-44
Beste Tante en Neef en kinderen.
Hier is dan 'n klein bericht van mij op 'n kaartje want een brief kan ik op 't ogenblik niet wegkrijgen wegens 't schrijf sperre. Maar nu hoort u toch wat van mij. Ik heb gisteren u brief ontvangen in de beste gezondheid en u wordt daar ook hartelijk voor bedankt. Ja ik stond zeker raar te kijken toen ik de afzender las van die brief want dat had ik heus niet verwacht en daarom was ik er ook zo blij mee.
Nou je vraagt mij hoe of 't het hier met mij gaat, nou dat is niet al te best hoor, lang en hardt werken en zeer weinig te eten en te rooken dus dat gaat wel hé en dan dat slapen in die barakken dat valt helemaal niet mee. En als wij nog is even vrij zijn dan hebben wij nog niets want ik leg hier in een heel klein dorpje wel 'n mooi dorpje is 't boven op de bergen en wij zitten in 'n dal rondom bergen en dat is van de zomer wel fijn.
En wat de oorlog aangaat merken wij gelukkig niet veel wel dikwijls luchtalarm maar tot nu toe is er nog niets gebeurd gelukkig en valt het wel mee, maar toch zou ik er alles voor over hebben als ik nu weer naar Holland kon gaan. Maar dat gaat nu nog niet dus moet ik maar afwachten hé. 'T zal nu wel niet zo zoo lang duren als dat het 't al geduurdt heb denk ik. Nou luitjes ik wens jullie ook 'n voorspoedig Nieuwjaar wel een beetje laat maar ik heb haast geen tijd om te schrijven, nou dag hoor tot ziens dan de groeten van uw neef Piet.
